Paul Morand

Πωλ Μοράν: Ένας νομάδας του 20ου αιώνα


«Το να διαβάζουμε, να γράφουμε είναι καθήκον ΄ το να ταξιδεύουμε είναι δύναμη». Για έναν άνθρωπο, όπως ο Γάλλος Πωλ Μοράν, που υπήρξε διηγηματογράφος, μυθιστοριογράφος, ταξιδιωτικός συγγραφέας, ποιητής, σεναριογράφος, βιογράφος και αυτοβιογράφος καταλαβαίνετε πόσες σελίδες θα χρειαζόταν να περιγραφεί το έργο του και η ζωή του. Γιατί, εκτός των άλλων δημιουργικών ιδιοτήτων του, ο Πωλ Μοράν, ήταν ένας ακατάπαυστος ταξιδευτής, διπλωμάτης και μποέμ που έδρασε και έγραψε ανάμεσα στους δύο παγκόσμιους πολέμους ανακαλώντας στη δουλειά του την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα και περιγράφοντας διάσημους χαρακτήρες που επέδρασαν στη ζωή του. Γεννήθηκε στο Παρίσι, το 1888, μοναχογιός Γάλλων εύπορων μεγαλοαστών και καλλιτεχνών. Ο πατέρας του έγραφε θέατρο και ζωγράφιζε κι έτσι ο Μοράν γνώρισε τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες του 20ου αιώνα και διδάχτηκε πολλά κοντά τους. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι και προτίμησε την διπλωματική καριέρα που του έδωσε τη δυνατότητα να ταξιδεύει συνεχώς και όχι μόνον για υπηρεσιακούς λόγους. Φυσικά τα ταξίδια επηρρέασαν τον χαρακτήρα του και ως συγγραφέα. Στα γραπτά του ξεχωρίζει ένας κοφτός, δραστικός λόγος που προσπαθεί να εγκλωβίσει εικόνες και συναισθήματα. Πολλοί αγάπησαν τα διηγήματά του, όπως ο Έζρα Πάουντ, που του μετέφρασε δυο συλλογές, και ο Μαρσέλ Προυστ με τον οποίο γνωρίζονταν προσωπικά. Όμως ο ακατάπαυστος ταξιδευτής, ένας από τους μεγαλύτερους νομάδες του 20ου αιώνα, έχει αφήσει ένα εκπληκτικό έργο ταξιδιωτικών κειμένων. Προσεγγίζοντας την ταξιδιωτική πτυχή του έργου διαβάζουμε πρώτα τις «Βενετίες» ένα αληθινό διαμάντι γραφής, μια ποιητική και ονειρική αφήγηση όπου εμπλέκονται αληθινά πρόσωπα και εικόνες της υγρής πόλης, από τις αρχές του εικοστού αιώνα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα, δεκαετίες που καθόριζαν το χαρακτήρα της πόλης που δεν έπαψε να βουλιάζει κάθε χρόνο μερικά χιλιοστά στη θάλασσα, συμπαρασύροντας μαζί της μνήμες, γιορτές, βόλτες στα θαλασσινά σοκκάκια, επισκέψεις στα αξεπέραστα και νοτισμένα μέγαρα. Και παρά το ερώτημα του Μοράν «Ποιος θα ξαναφτιάξει τη Βενετία από την αρχή;» η μοναδικότητά της δεν θα χαθεί ποτέ.
Στα «Ταξίδια» ανθολογούνται ταξιδιωτικά του κείμενα από διαφορετικά βιβλία: ο «Χειμώνας στην Καραϊβική» (1929), που θυμίζει ντοκιμαντέρ, έχει ημερολογιακή μορφή και ξεκινάει από το Παρίσι για να καταλήξει στο Μεξικό, η θαλάσσια διαδρομή Παρίσι-Τομπουκτού (1929), μία θαυμάσια ξενάγηση και ένα μοναδικό πορτρέτο της Νέας Υόρκης του 1930, αφηγήσεις για το Βουκουρέστι (1935) και το Λονδίνο (1933). «Μπορούμε άραγε να κάνουμε το πορτρέτο μιας πόλης, όπως το πορτρέτο μιας γυναίκας; Γιατί όχι;» αναρωτιέται ο Μοράν. Στο απόσπασμα «Μεσόγειος, Θάλασσα των εκπλήξεων», το τελευταίο μάλλον ταξιδιωτικό του κείμενο του 1935, περιφέρεται στα λιμάνια της Γαλλίας, της Ιταλίας και καταφθάνει στην Ελλάδα. «Με την πρώτη ζέστη της ημέρας, ανεβαίνει η μυρωδιά της Ελλάδας, καμωμένη από ευωδιές ζεστού χόρτου, καβουρδισμένου καφέ, τηγανίλας και ρετσινιού». Θα περιγράψει τη Ρόδο, το Φάληρο, τη Χίο, το Ναύπλιο, πάντα σε εγρήγορση και με αγάπη για την ελληνική παράδοση. Άλλωστε επέλεξε να ταφεί στη Μεσόγειο, στην Τεργέστη, στο ορθόδοξο νεκροταφείο όπου αναπαύεται η γυναίκα του, η Ελληνίδα πριγκίπισσα Ελένη Σούτσου, που είχε γνωρίσει από τον Μαρσέλ Προυστ. «Μια επιγραφή γραμμένη στα ελληνικά θα μαρτυρεί για μένα ΄ θα με παραστέκει η ορθόδοξη πίστη προς την οποία με οδήγησε η Βενετία…» Ο αεικίνητος ταξιδιώτης σταμάτησε να ταξιδεύει, όμως τα λόγια του θα παραμείνουν ανεπανάληπτα και μας ωθούν να βγούμε στα μονοπάτια του κόσμου αφού «κάθε στιγμή η τύχη σας ξαποστέλνει. Εκμεταλλεύεστε άραγε αυτή την ευκαιρία;»

Διαβάστε:
Πωλ Μοράν «Βενετίες» μετάφραση Βάσω Μέντζου, εκδόσεις Ολκός 2003
Πωλ Μοράν «ταξίδια» μετάφραση Βάσω Μέντζου, εκδόσεις Ολκός 2008


Δημοσιεύεται στο Passport Ιουλίου 2008