DAVID PEACE

ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΠΙΣ

Τόκιο έτος μηδέν

Μετάφραση: Μαίρη Σαρατσιώτη

ΤΟΠΟΣ 2009

Έτος του σκύλου, 1946. Σε μια υποταγμένη και συντριμμένη Ιαπωνία, μια σκοτεινή ιστορία με δολοφονημένες νεαρές γκέισες, έναν παραληρηματικό ντετέκτιβ και μια αφήγηση που παρακάμπτει τα συμβατικά όρια του αστυνομικού μυθιστορήματος.

Ο ντετέκτιβ Μινάμι, σαρανταενός ετών, είναι ένας πρώην στρατιώτης διορισμένος στην αστυνομία. Φτωχός οικογενειάρχης, παραμελεί το σπίτι του αλλά υποκύπτει στα θέλγητρα της ερωμένης του Γιούκι ταπεινώνοντάς την με τις αρρωστημένες ορέξεις του. Καλοκαίρι του 1946 το Τόκιο είναι μια ισοπεδωμένη πόλη, γεμάτη μπάζα και στάχτες, βρομιά και δυσωδία που ακόμη φοβάται μήπως μια τρίτη ατομική βόμβα προσγειωθεί στα απομεινάρια της. Η ήττα και η συνθηκολόγηση έφερε τους Αμερικανούς και την υποταγή, έφερε μια κυβέρνηση τσαρλατάνων, διαφθορά στα σώματα Ασφαλείας, άνοδο των γκανγκστερικών ομάδων. Χώρα φαντασμάτων, χώρα σκιών, χώρα νεκροζώντανων. Ο Μινάμι είναι ο κατεξοχήν εκπρόσωπος αυτής της κατάστασης. Ταραγμένος διανοητικά, εξαρτημένος από υπνωτικά χάπια, που τα προμηθεύεται από τον Σέντζου, τον αρχινονό της πόλης, αντικοινωνικός σε όλο του το εύρος, ρακένδυτος, γεμάτος ψείρες, ξύνεται, ιδρώνει, τρέχει, κλαίει, ξερνάει, θυμώνει, παραληρεί. Ανάμεσα στις σκέψεις του παρεμβάλλονται σκηνές από το διφορούμενο πολεμικό παρελθόν, μανίες καταδίωξης και εμμονές που θυμίζουν ήρωες του Πόε και του Λάβκραφτ, ενώ ταυτόχρονα στα αυτιά του αντηχούν θόρυβοι των έργων της ανοικοδόμησης, ένα ασταμάτητο «τον-τον». «Δεν θέλω να θυμάμαι» είναι μια από τις επωδούς του αλλά και «Δεν υπάρχει σωτηρία».

Τα σώματα δύο δολοφονημένων νεαρών γυναικών θέτουν σε συναγερμό την Αστυνομία. Κομματιασμένες και θαμμένες σε πάρκα, φέρνουν σε υπερδιέγερση τον Μινάμι που θα αναλάβει να λύσει το μυστήριο σαν να τον αφορά προσωπικά. Σε μια βιαστική αντίδραση εκτελείται ένας γέρος Κορεάτης-στην πραγματικότητα θάβεται ζωντανός από τους μανιακούς της αστυνομίας- όμως, καθώς ανακαλύπτονται καινούργια πτώματα, οι υποψίες μετατίθενται στον Κοντάιρα Γιοσίο, έναν αδίστακτο χαρακτήρα. Ο Μινάμι, μαζί με δύο ακόμη αστυνομικούς, επισκέπτεται τις οικογένειες των θυμάτων, τους τόπους όπου βιάστηκαν τα κορίτσια, τα νεκροτομεία όπου αναλύονται τα εναπομείναντα μέλη τους, αλλά και το Κέντρο Ψυχαγωγίας, στους παλιούς στρατώνες, εκεί όπου τώρα στεγάζεται ένα μεγάλο πορνείο. Όταν ο Μινάμι ρωτάει την τσατσά να θυμηθεί τις κοπέλες που εξαφανίστηκαν από το πόστο της, εκείνη απαντάει ότι όλες οι γκέισες μοιάζουν μεταξύ τους, «Εκείνη είναι όλες εμείς, όλες οι γυναίκες της Ιαπωνίας».

Ανυπάκουος ο Μινάμι εμπλέκεται και σε άλλες περιπτώσεις διαφθοράς του τμήματός του με αποτέλεσμα οι αντίπαλοί του να τον παύσουν από τα καθήκοντά του την στιγμή που προσπαθεί να εντοπίσει την ταυτότητα ενός ακόμη κοριτσιού που ο Κοντάιρα αρνιόταν να παραδεχτεί ότι επίσης βίασε και δολοφόνησε. Ο Μινάμι θα οδηγήσει πεισματικά τις έρευνές του σε βάθος, μόνον που παρασύρεται και ο ίδιος στην καρδιά του σκότους. «Σκοτάδι έξω, σκοτάδι μέσα» μονολογεί ενώ, όσο προχωράει η πλοκή, τόσο σκοτεινιάζει στις ψυχές και στις ήδη συσκοτισμένες γειτονιές του Τόκιο. Άνθρωποι περιφέρονται απελπισμένοι, χωρίς σπίτια, χωρίς ίχνη, χωρίς ταυτότητα. «Κανείς δεν είναι αυτό που λέει ότι είναι» ή «που δείχνει ότι είναι». Άραγε ο Μινάμι είναι ένας άλλος; Και γιατί ο κατά συρροή δολοφόνος Κοντάιρα τον απειλεί ότι τον γνωρίζει από παλιά και πώς βρέθηκε ξαφνικά υπερασπιστής της δημόσιας ασφάλειας;

Ο χαρακτήρας του Μινάμι είναι το κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου ενώ η πρωτοπρόσωπη αφήγηση επηρεάζεται από τον διαταραγμένο του χαρακτήρα. Επαναλαμβανόμενες λέξεις και προτάσεις επανέρχονται αυτιστικά, σαν να θέλει να τις εμπεδώσει ή να τις εκλογικεύσει. Τραυλίσματα, ημιτελείς φράσεις και παράγραφοι που ξεφτίζουν. Η επιδεξιότητα του Ντέιβιντ Πις να φτιάξει έναν τόσο δυνατό χαρακτήρα, απαιτεί φυσικά και έναν αναγνώστη με αντοχή αφού τον διεγείρει συνεχώς με τον ασθματικό μονόλογο του Μινάμι. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με το παραδοσιακό είδος του αστυνομικού μυθιστορήματος όπου ο αναγνωρίσιμος ντετέκτιβ βουτάει στα βαθιά, κλείνοντας το μάτι στην αγορά μέχρι να επανέλθει σε ένα επόμενο βιβλίο. Ο Μινάμι είναι ένα ρεμάλι εξ αρχής, ένας καταδικασμένος αστυνομικός ήρωας με περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει ως λογοτεχνικός χαρακτήρας.

Είναι συγκινητικό που, σε μια χώρα με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενους, ένας τύπος σαν τον Μινάμι, επιθυμεί να αποδώσει δικαιοσύνη ή τουλάχιστον να διασώσει τα ονόματα των χαμένων κοριτσιών, κουβαλώντας τα οστά τους σε σακίδια και πετώντας τα πάνω γραφεία και υπηρεσίες που βουλιάζουν στη διαφθορά. Ο Ντέϊβιντ Πις, ανάμεσα στο στερεοτυπικό αστυνομικό μυθιστόρημα και στο ψυχολογικό δράμα εποχής, στήνει αυτό το σκοτεινό σκηνικό που διαδραματίζεται όχι μόνον σε «έτος μηδέν» αλλά και σε «σημείο μηδέν», θυμίζοντας σημερινούς ζοφερούς τόπους με καταστροφές, κατοχές και «σωτήριες» εισβολές.

Αντίθετα από τον γοητευτικό Χαρούκι Μουρακάμι που γράφει στα γιαπωνέζικα σαν να μεταφράζει αυτόματα για τη Δύση ή τον Καζούο Ισιγκούρο που γράφει σε άψογα αγγλικά, ο Ντέϊβιντ Πις, δάσκαλος αγγλικών στην Ιαπωνία και παντρεμένος με Γιαπωνέζα, γράφει στα αγγλικά επιχειρώντας να διεισδύσει στην σκέψη και στην Ιστορία μιας τόσο μακρινής χώρας. Η κάθετη αναδιάταξη του κειμένου, που ενίοτε ξενίζει, εκτός από την αποδιοργάνωση του λόγου του κεντρικού χαρακτήρα, θυμίζει γιαπωνέζικα ιδεογράμματα, ενώ οι εικόνες του παραπέμπουν σε σκηνές από ταινίες του Κουροσάβα και σε βιβλία της ιαπωνικής λογοτεχνίας που ο ίδιος διάβασε μεταφρασμένα στη γλώσσα του (στο τέλος του βιβλίου παραθέτει και έναν κατάλογο μυθιστορημάτων και ταινιών που σχετίζονται με το Τόκιο και τον πόλεμο απ’ όπου- παραδόξως- απουσιάζει το «Κουρδιστό Πουλί»).

Αν σκεφτείς ότι ο Ντέϊβιντ Πις (γεννημένος το 1967) έχει ήδη γράψει μια τετραλογία αστυνομικών μυθιστορημάτων που διαδραματίζονται στο Γιορκσάιρ (το πρώτο, το «1974», εκδ. ΙΝΔΙΚΤΟΣ) και τον μονόλογο του προπονητή Μπράιν Κλαφ της Λιντς Γιουνάιτεντ («Η καταραμένη ομάδα» εκδ. ΤΟΠΟΣ), τότε το πέρασμα στην Ιαπωνία είναι πετυχημένο. Τελικά το περιοδικό Granta δεν τον επέλεξε τυχαία ανάμεσα στους καλύτερους νέους Βρετανούς συγγραφείς, το 2003, ενώ η Τριλογία του Τόκιο θα ολοκληρωθεί στα επόμενα χρόνια με τον δεύτερο τόμο “Occupied city” να έχει κυκλοφορήσει στις αρχές αυτού του Αυγούστου.

Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ, βιβλιοδρόμιο, Σάββατο 29 /08/09

Θεόδωρος Γρηγοριάδης