Στίβεν Κέλμαν ΑΓΡΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

Μετάφραση, σημειώσεις, επίμετρο: Κατερίνα Σχινά

Μεταίχμιο 2011, σελ, 355

Το πρώτο βιβλίο του Στίβεν Κέλμαν ήταν στη μικρή λίστα για το Μπούκερ 2011, με μια ιστορία φιλίας αλλά και άγριας βίας και εγκληματικότητας δοσμένη μέσα από την ματιά ενός εντεκάχρονου παιδιού από την Γκάνα σε μια υποβαθμισμένη περιοχή του Λονδίνου..

Αίμα από την πρώτη σελίδα. Ένα πτώμα παιδιού, μαχαιρωμένο έξω από ένα φασφουντάδικο. Ήταν ο καλύτερος παίκτης στο μπάσκετ στο σχολείο, μαζί του έπαιζε και ο αφηγητής, ο εντεκάχρονος Χάρισον Οπόκου. Αυτό είναι και το βάπτισμα του Χάρι στη βία, στη ζωή. «Το πεθαμένο αγόρι ποτέ δεν έβλαψε κανέναν κι όμως το κάρφωσαν θανάσιμα. Είδα το αίμα. Το αίμα του. Αφού μπόρεσε να συμβεί σ’ εκείνον, μπορεί να συμβεί στον καθένα».

Ο Χάρι ήρθε λίγους μήνες πριν από την Γκάνα μαζί με τη μητέρα και την αδελφή του Λίντα. Ζούνε σε ένα συγκρότημα κατοικιών, στους πύργους, όπως τους αποκαλεί ο Χάρι. Πίσω τους έμειναν ο πατέρας, η γιαγιά κι ακόμη μια μικρή αδελφούλα. Την οικογένεια στο Λονδίνο συμπληρώνει η θεία Σόνια, που καίει τα δάχτυλά της για να μην έχει αποτυπώματα και απελαθεί, και ο ιδιόμορφος φίλος της Τζούλιους.

Η παρέα του Χάρι είναι παιδιά με διαφορετική καταγωγή, Σομαλοί, Λετονοί, παιδιά χωρίς αναστολές, χωρίς δισταγμό να παίξουν στ’ αλήθεια τα άγρια παιγνίδια των μεγάλων. Κουβαλάνε μαχαίρια, υποδύονται βομβιστές αυτοκτονίας, χτυπάνε τα ζώα, λιώνουν με τα πόδια τους τις πάπιες, επιτίθενται με πέτρες σε δημόσια κτίρια και λεωφορεία, βάζουν φωτιά στην παιδική χαρά, εφορμάνε επάνω σε ανήμπορους ακόμη και στο καροτσάκι μιας υπέρβαρης γειτόνισσας. Βία για τη βία, βγαλμένη μέσα από εικόνες του playstation, του CSI και άλλων ψηφιακών και ηρώων κόμικς αλλά με μια διαφορά: η βία των παιδιών αρχίζει και υλοποιείται με τους αληθινούς κανόνες του παιγνιδιού.

Μέσα στα ακατοχύρωτα όρια αυτού του παιγνιδιού ο Χάρι, συντροφιά με τον φίλο του Ντιν, προσποιούνται τους ντετέκτιβ, με μόνα εφόδια, ένα ζευγάρι κιάλια, ζελοτέιπ για τα δαχτυλικά αποτυπώματα και τις πατημασιές αλλά και ένα πολύ σημαντικό στοιχείο. Ένα ματωμένο πορτοφόλι με μια φωτογραφία που θα οδηγήσει στους υπόπτους. Κι έτσι, από παιγνίδι η αναζήτηση του δολοφόνου του σκοτωμένου παιδιού γίνεται θρίλερ, απειλή που επικρέμεται μέχρι του τέλους της αφήγησης του Χάρι.

Ο Χάρι, που αγαπάει και την Πόπι, δεν παύει να κρύβει μέσα του και ένα τρυφερό και ανασφαλές παιδί. Με το διχασμένο του εαυτό να μένει πίσω, εκεί στην Αφρική, συγκρίνει διαρκώς, με μια πρωτόγνωρη ματιά του, τους ξεχωριστούς πολιτισμούς. Το δάσος, έξω από το σχολείο του, είναι μια δυτική δηλητηριασμένη ζούγκλα, ενώ αναζητάει στοιχειά μέσα στα ψηλά φυλλώματα. Παρατηρεί την βροχή, αφουγκράζεται τους ήχους που δεν είχε ξανακούσει, ταϊζει ένα περιστέρι στο μπαλκόνι του, έναν φίλο ανιδιοτελή, σύμβολο της ελευθερίας και της υπομονετικότητας.

Ο Χάρι, , τρέχει συνεχώς, έχει μανία με τα αθλητικά παπούτσια, είναι ο καλύτερος δρομέας στο σχολείο. Τρέχει να γνωρίσει τις διαδρομές στην περιοχή του που κατά βάθος είναι ένα γκέτο χωρίς εξόδους σε μια καλύτερη ζωή, σε αυτήν που έλπιζαν οι δικοί του. Δεν παύει να είναι ο ξένος, που τον φοβούνται ότι κουβάλησε μικρόβια από την Αφρική, του μεταδίδουν τον φόβο της μολυσματικότητας. Η βία, η υποβάθμιση κάθε κοινωνικής αξίας καλλιεργείται στις συνοικίες αυτές και δεν αργεί να σαρώσει και να κάψει την μητρόπολη.

Ο Στίβεν Κέλμαν μεγάλωσε σε μια τέτοια συνοικία, δούλεψε σε διαφορετικές δουλειές και, παρ’ ότι είναι λευκός, είχε τα μάτια και τα αυτιά του ορθάνοιχτα. Το 2005 στρώθηκε να γράψει. Σύμφωνα με μια σημείωση στις ευχαριστίες του βιβλίου, εντοπίζουμε την έμπνευση της ιδέας του σε μια αληθινή δολοφονία ενός κοριτσιού από συνομήλικα παιδιά που συντάραξε την αγγλική κοινή γνώμη.

Ο Κέλμαν επέλεξε τη φωνή ενός παιδιού, μια ιδιωματική φωνή με επιρροές από διαφορετικές εθνικότητες (όχι τόσο εμφανείς στα ελληνικά) και ένα κοφτό ύφος, σαν το διαρκές τρέξιμο του ήρωά του. Φυσικά ο συγγραφέας προδίδεται αρκετές φορές, συμβαίνει αυτό όταν υποδύεσαι το παιδί, προσδίδοντάς του σκέψεις και νοήματα προκατασκευασμένα λογοτεχνικά στο μυαλό ενός ενήλικα. Επιπλέον ο συγγραφέας συμπεριέλαβε στο κείμενό σκίτσα και λίστες, γνωστό τερτίπι κι αυτό-θυμίζοντας το «Ποιος σκότωσε το σκύλο τα μεσάνυχτα» του Μαρκ Χάντον.

Η επιλογή του βιβλίου του Κέλμαν στο φετινό θυελλώδες Μπούκερ, μαζί με τους άλλους τέσσερις πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς, ήρθε ύστερα από μια γερή προκαταβολή και εκδοτική μάχη για τη διεκδίκησή του. Έχασε από τον Τζούλιαν Μπαρνς κι έτσι διασώθηκε και η λογοτεχνική επετηρίδα του βραβείου. Στο μεταξύ είναι ήδη υποψήφιος και για το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου της Guardian που θα ανακοινωθεί τον Δεκέμβριο. Τα «Άγρια παιδιά» πάνε και για τηλεοπτική σειρά στο BBC ενώ ήδη μπαίνουν σε ομάδες ανάγνωσης και ο Κέλμαν ετοιμάζει ένα δεύτερο βιβλίο. Με άλλα λόγια έχουν τους τρόπους τους οι Εγγλέζοι να ξεπληρώνουν το hype που δημιουργούν.

Τα τελευταία χρόνια γράφτηκαν πολλά βιβλία με αφηγητές παιδιά της Αφρικής που ξέφυγαν από τα δεινά των εμφυλίων πολέμων. Ο Ντέιβ Έγκερς έγραψε για έναν Σουδανό στο «Τότε που σκοτείνιασε ο ουρανός» (Μεταίχμιο), ο Ουζοντίνμα Ιγουεάλα κατέθεσε την προσωπική του μαρτυρία στα «Θηρία χωρίς πατρίδα» (Πάπυρος), ο Ισμαήλ Μπεά από την Σιέρα Λεόνε τη δική του με το «Επιστροφή στη ζωή» (Κέδρος). Στα «Άγρια αγόρια» όμως ένα παιδί της Αφρικής έρχεται στη δύση και αντιμετωπίζει έναν αλλιώτικο πόλεμο, έναν κοινωνικό εμφύλιο που διεξάγεται στην ζούγκλα των δυτικών πόλεων και των υποβαθμισμένων περιοχών με απρόβλεπτες συνέπειες για την εξάπλωσή του μέσα σε ένα δυτικό, οικονομικά εξαθλιωμένο και ηθικά ξεχαρβαλωμένο, σύστημα. Οπότε η μάχη μόλις που τώρα αρχίζει.

Μια σύντομη εκδοχή αυτού του κειμένου δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ, βιβλιοδρόμιο, Σάββατο 3/12/2011

Θεόδωρος Γρηγοριάδης