Πόσο πίσω στο παρελθόν σας πάει η βιβλιοθήκη σας; Έχετε κρατήσει κόμικς και μυθιστορήματα της παιδικής σας ηλικίας, την πρώτη ποιητική συλλογή που αποκτήσατε ή την παλιά εγκυκλοπαίδεια στην οποία ψάχνατε τις πρωτεύουσες των κρατών για τη γεωγραφία της τετάρτης δημοτικού;
Η πρώτη μου βιβλιοθήκη ήταν μια ξύλινη κασέλα με πέντε ράφια, καρφωμένη στον τοίχο βαμμένη με καφέ λαδομπογιά. Την έφτιαξε ένας γείτονας ξυλουργός με τον πατέρα μου, τέλη δεκαετίας του ’60, εγώ ήμουν έκτη δημοτικού τότε. Τα πρώτα μου βιβλία ήταν παιδικά βιβλία γνώσεων. Ύστερα προστέθηκαν τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, διασκευασμένα για παιδιά. Αργότερα η πεντάτομη «Εγκυκλοπαίδεια των Νέων», μια βιογραφία του Μότσαρτ, του Κένεντι (!). Σταδιακά άρχισαν να έρχονται τα βιβλία ενός θείου μου, που είχε σπουδάσει στην Θεσσαλονίκη. Τσβάιχ, Κρόνιν, Περλ Μπακ, Τολστόι αλλά σε «σμίκρυνση». Στην πρώτη γυμνασίου είχα διαβάσει ήδη είκοσι λογοτεχνικά βιβλία και έγραφα σύντομες παρουσιάσεις στο προσωπικό μου ημερολόγιο.
Σας ενδιαφέρουν τα σπάνια βιβλία ή τα παλιά βιβλία; Υπάρχουν τέτοια βιβλία στα ράφια της βιβλιοθήκης σας; Επίσης, υπάρχει κάποιο βιβλίο στη βιβλιοθήκη σας, το οποίο να έφτασε στα χέρια σας με τρόπο που να το ξεχωρίζει απ’ όλα τα υπόλοιπα;
Έχω μερικά παλιά βιβλία, μερικά είναι δώρα, κάποια από παλαιοβιβλιοπωλεία του εξωτερικού. Όχι πολλά πάντως. Δεν με συγκινεί η παλαιότητα όσο τα περιεχόμενο. Χώρια η απίστευτη αλλεργία που έχω μόλις πιάσω στο χέρι ένα βιβλίο παλιωμένο. Με πιάνει φαγούρα και γι’ αυτό, αν θέλω να ανατρέξω μέσα στις σελίδες του, φοράω πλαστικά γάντια… σαν του χειρούργου. Η εκδίκηση της φιλαναγνωσίας!
Έχετε κάποιο σύστημα σύμφωνα με το οποίο είναι ταξινομημένα τα βιβλία στα ράφια της βιβλιοθήκης σας; Αν ναι, καταφέρνετε να το διατηρείτε απαράλλακτο καθώς τα βιβλία πολλαπλασιάζονται; Πόσο εύκολο είναι να βρείτε ένα βιβλίο, το οποίο έχετε καιρό να το πιάσετε στα χέρια σας, τη στιγμή που το θέλετε;
Η βασική μου βιβλιοθήκη βρίσκεται στη Νέα Σμύρνη. Στο χωριό, στο πατρικό μου, έχω επίσης πολλά βιβλία, είτε γιατί δεν χωράνε στην Αθήνα είτε για να υπάρχει ένα στοκ για διάβασμα εκεί. Ανεβάζω κάθε φορά πολλά βιβλία και φέρνω πίσω μόνον όσα ανήκουν σε συγγραφείς των οποίων διατηρώ τα άπαντα. Η βιβλιοθήκη της Νέας Σμύρνης εξαπλώνεται στο σαλόνι και στο γραφείο όπου γράφω. Στο σαλόνι βρίσκονται οι απόλυτες επιλογές μου. Χωρισμένες σε δύο κομμάτια, στα ελληνικά και τα ξένα. Αμφότερα χωρίζονται σε δοκίμια, ποίηση, μυθιστόρημα. Όσο χαμηλώνουν τα ράφια τόσο μικραίνει η προσωπική μου εκτίμηση για τους συγκεκριμένους συγγραφείς. Στο σαλόνι έχουν αγκυροβολήσει ο Σολωμός, ο Καβάφης, ο Παπαδιαμάντης, ο Όμηρος, ο Μυριβήλης, ο Τσίρκας, ο Ρίτσος, η Αξιώτη, ο Σεφέρης, ο Πεντζίκης, ο Ιωάννου. Έχω μια μεγάλη συλλογή με ποιήματα του Καβάφη σε κάθε ξένη μετάφραση καθώς και κάθε νεοελληνική μεταφραστική εκδοχή του Ομήρου.
Κρατάτε όλα τα βιβλία που φτάνουν στα χέρια σας ή κάποια από αυτά τα πετάτε ή μήπως τα χαρίζετε; Βιβλία που σας έστειλαν και ξέρετε πως δεν πρόκειται να τα διαβάσετε, μυθιστορήματα που τα παρατήσατε στην 30ή τους σελίδα, ξεπερασμένες πολιτικές αναλύσεις, τι τα κάνετε όλα αυτά;
Όσα βιβλία δεν με ενδιαφέρουν τα χαρίζω ανάλογα με το θέμα τους σε βιβλιοθήκες, ομάδες ή πολιτιστικούς συλλόγους. Πολλά από αυτά μπορούν άνετα να διαβαστούν από αναγνώστες χωρίς μεγάλες λογοτεχνικές απαιτήσεις. Αν και φτάνουν ελάχιστα γυναικεία (ροζ) βιβλία στα χέρια μου, δεν τα χαρίζω πια όπως έκανε παλιότερα. Τα εναποθέτω κατευθείαν στην ανακύκλωση. Σπανίως όμως παρατάω βιβλίο, φροντίζω να έχει κάποιες εγγυήσεις πριν το ξεκινήσω.
Οι βιβλιοθήκες σας περιορίζονται σε έναν μόνο χώρο ή υπάρχουν ράφια με βιβλία σε όλα τα δωμάτια, ενδεχομένως και σε χώρους εκτός του σπιτιού (στο γκαράζ, στην αποθήκη, στο πατάρι, στο σπίτι στο χωριό); Υπάρχουν δωμάτια χωρίς βιβλία ή περιοδικά μες στο σπίτι σας;
Το μόνο δωμάτιο χωρίς βιβλία είναι η κρεβατοκάμαρα που είναι απόλυτα άδεια ώστε να ησυχάζω εκεί μέσα ή να τα ονειρεύομαι. Ακόμη και στην τουαλέτα έχω βάλει βιβλία για επαναλήψεις μαθημάτων ξένων γλωσσών… Εκεί… συγκεντρώνεσαι, οπότε κάθε επίσκεψη και μια σελίδα δεν είναι άσχημα καθώς συνεχίζω να μαθαίνω γαλλικά και τουρκικά.
Τυχαίνει καμιά φορά να χρησιμοποιείτε κάποιο από τα βιβλία σας για άλλο σκοπό εκτός από την ανάγνωση; Για ν’ ακουμπήσετε το ποτήρι σας, φερ’ ειπείν, ή για να σκοτώσετε ένα κουνούπι, για να σημειώσετε πρόχειρα έναν αριθμό τηλεφώνου; Γενικά, πώς συμπεριφέρεστε στα βιβλία σας;
Τα προσέχω πολύ, ευτυχώς δεν είμαι του διαβάσματος στην παραλία όπου εκεί καταλερώνονται. Αν μου σχιστεί ποτέ το εξώφυλλο θυμώνω. Δεν τσαλακώνω ποτέ σελίδες και χρησιμοποιώ πολλούς σελιδοδείκτες ή post it.
Τα βιβλία που έχετε στην κατοχή σας και τα έχετε διαβάσει φέρουν επάνω τους ίχνη των αναγνώσεών σας; Σημειώνετε το όνομά σας ή τον χρόνο και τον τόπο απόκτησής τους, μήπως τα σφραγίζετε με κάποιο ex libris, υπογραμμίζετε το κείμενο, σημειώνετε στο περιθώριο ή στις λευκές σελίδες τους, τσακίζετε τις πάνω γωνίες τους;
Κάθε διαβασμένο βιβλίο έχει στην πρώτη λευκή σελίδα ημερομηνία που διαβάστηκε και τόπο. Αν το έχω σε μεγάλη εκτίμηση μπαίνει και ένα ex libris ή μια σφραγίδα με το κεφάλι της Βιρτζίνια Γουλφ. Όταν με αφορούν κάποια αποσπάσματα, στην πρώτη πάντα σελίδα, σημειώνω τον αριθμό σελίδας και ένα μικρό συνθηματικό σε τι αναφέρεται. Διορθώνω λάθη ορθογραφικά που εντοπίζω πολλές φορές. Αν βρω πάνω από 5 σοβαρά λάθη αρχίζω να αμφιβάλλω για τις εκδοτικές προθέσεις του. Εννοείται ότι διαβασμένα ή υπογραμμισμένα βιβλία δεν δανείζονται ποτέ. Το μεγαλύτερο άγχος μου είναι να δανείσω ένα βιβλίο. Δεν ξέρω κι εγώ πώς να αντιδράσω. Όσες φορές το έκανα, μετάνιωσα και τους έχω σημειωμένους τους ξεχασιάρηδες. Οι στενοί μου φίλοι είναι βιβλιόφιλοι και επίσης ΔΕΝ δανείζονται βιβλία.
Υπήρξαν περίοδοι στη ζωή σας στη διάρκεια των οποίων δεν διαβάζατε καθόλου βιβλία; Υπήρξαν μήπως υπολογίσιμα χρονικά διαστήματα που δεν διαβάζατε κάποιο συγκεκριμένο είδος (μυθιστορήματα, ποίηση, δοκίμια);
Στο Πανεπιστήμιο διάβαζα την ύλη της αγγλικής φιλολογίας και λίγα ελληνικά. Τότε όμως διαβάζαμε ψάχνοντας. Στη θητεία μου, στο ναυτικό, διάβαζα λιγότερο πάνω στο καράβι γιατί δεν είχα πρόσβαση σε βιβλία. Καθημερινά ξεκινάω το πρωί με δοκίμιο ή ποίηση. Το μυθιστόρημα δεν με ξυπνάει όσο συναρπαστικό και να’ ναι. Τα διηγήματα τα διαβάζω ανάμεσα σε μυθιστορήματα ή τα κουβαλάω μαζί μου στις στάσεις του τραμ και στις ουρές των τραπεζών ή των δημόσιων υπηρεσιών. Γενικά φροντίζω να έχω πάντοτε μαζί μου ένα βιβλίο για ώρα ανάγκης. Μια φορά μπήκα στο τρένο για Θεσσαλονίκη, έχοντας ξεχάσει τα βιβλία στο σπίτι και κόντεψα να πηδήξω έξω από το βαγόνι από την απόγνωση, ακόμη και το τοπίο μου φαινόταν απερίγραπτο.
Ο Ρολάν Μπαρτ ξεχώριζε τα βιβλία που διάβαζε αποκλειστικά για την απόλαυση, τα οποία τα έπαιρνε στο κρεβάτι του, «έπιπλο της ανευθυνότητας» καθώς το έλεγε, από τις αναγνώμσεις που προορίζονταν για την εργασία του, τις οποίες τις έκανε στο γραφείο, «έπιπλο της υπευθυνότητας». Κάνετε εσείς κάποια τέτοιου είδους διάκριση κατά την αναγνωστική σας πρακτική;
Όταν διαβάζω για επιτροπές βραβείων, όπου συμμετέχω (Athens Prize for Literature, Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία), διαβάζω πιο επαγγελματικά, δηλαδή δεν αφήνομαι όπως στην προσωπική ανάγνωση. Το ίδιο αν μου ανατεθεί μια παρουσίαση από τα ΝΕΑ, στο Βιβλιοδρόμιο. Οι δικές μου επιλογές πάντα είναι πια απολαυστικές, επειδή αφήνομαι στον προσωπικό μου ρυθμό. Πολλές φορές διαβάζω συστηματικά: Ο «Φαίδρος» του Πλάτωνα με την «Πλάτωνος Φαρμακεία» του Ντερινά και τα κείμενα του Χάιντεγκερ ήταν ο πιο δύσκολος συνδυασμός εναλλακτικής ανάγνωσης που δεν θα το επαναλάβω. Τα τελευταία χρόνια όμως παραμερίζω την λογοτεχνική θεωρία, είναι κάπως ευνουχιστική και αυτάρεσκη. Προτιμώ βιβλία που έγραψαν συγγραφείς όσον αφορά την λογοτεχνία και τις απόψεις τους.
Χρησιμοποιείτε κάποια μηχανή ηλεκτρονικής ανάγνωσης (e-reader); Ανεξάρτητα από την πιθανή ή βέβαιη μελλοντική πορεία του ενός και του άλλου μέσου, σας χαρίζει την ίδια απόλαυση και ωφέλεια η ανάγνωση ενός κειμένου τυπωμένου σε χαρτί και του ίδιου κειμένου σε ψηφιακή μορφή;
Δεν μπορώ να διαβάσω σε οθόνη. Όταν βρω ένα εκτενές κείμενο στο διαδίκτυο το τυπώνω και το δένω για να διαβαστεί στο χέρι. Είμαι τόσο φετιχιστής με το βιβλίο που πιστεύω ότι δεν υπάρχουν βιβλία μέσα στα Kindle ή ότι υποβιβάζονται όπως όταν βλέπεις μια ταινία στο DVD αντί στην αίθουσα κινηματογράφου. Ένα γραπτό έργο δεν είναι μόνον η σελίδα της οθόνης. Είναι το ξεφύλλισμα, η κάθετη ματιά, το μπρος πίσω, οι σημειώσεις στο περιθώριο. Ωστόσο ετοιμάζομαι να διαβάσω και ψηφιακά αν χρειαστεί σε ένα μεγάλο ταξίδι. Έχω αγοράσει κάνα δυο ξύλινα αναλόγια ώστε να στηρίζουν τα βαριά βιβλία. Πώς αλλιώς να διαβάζεις το «2666» του Μπολάνο, την «Κεντρική Ευρώπη» του Βόλμαν, το «Omega minor» του Βεράχεν, το «Paradiso» του Λίμα, τη βιογραφία του Όσκαρ Ουάιλντ του Έλμαν ή τη βιογραφία του Αλμπέρ Καμύ από τον Ολιβιέ Τοντ; Πώς να στηρίξεις την καινούργια θαυμαστή μετάφραση του Σκουτερόπουλου της ΙΣΤΟΡΙΑΣ του Θουκυδίδη;
Μπορείτε να επιλέξετε πέντε βιβλία από τη βιβλιοθήκη σας που είναι πολύ σημαντικά για σας, ανεξάρτητα ενδεχομένως από τη λογοτεχνική τους αξία ή από οποιοδήποτε άλλο καλλιτεχνικό κριτήριο;
Τα κείμενα που επανέρχομαι ή κοντεύω να αποστηθίσω όπως οι αντιστασιακοί βιβλιόφιλοι, κρυμμένοι στο δάσος, στο μυθιστόρημα του Ρέι Μπρένμπερι Fahrenheit 451, είναι:
«Η καρδιά του σκότους» του Τζόζεφ Κόνραντ,
η «Μεταμόρφωση» του Κάφκα,
«Ο θάνατος στη Βενετία» του Τόμας Μαν,
«Ο επιτάφιος θρήνος» του Γιώργου Ιωάννου,
ο «Αιχμάλωτος του έρωτα» του Ζαν Ζενέ,
τα «Απομνημονεύματα του Αδριανού» της Μαργερίτ Γιουρσενάρ.
Τελικά έβγαλα έξι αλλά αδικώ άλλα «2666».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου