Πέμπτη 22 Νοεμβρίου 2012

Το μυστικό της Έλλης, κριτική στο ΒΗΜΑ


Η μεσόκοπη δασκάλα και ο τριαντάρης άνεργος

Μια ρεαλιστική ερωτική ιστορία με φόντο την Αθήνα της κρίσης

 ΒΗΜΑ, βιβλία ιδέες, Κυριακή 5 Νοεμβρίου 2012



Γκάζι, Ελαιώνας, Βοτανικός, Ρουφ, Κωνσταντινουπόλεως: οι ράγες του τρένου κόβουν στη μέση τις διαδρομές, τα μπαράκια, οι ταβέρνες και τα εστιατόρια πλημμυρίζουν τον τόπο (ακόμη και κάτω από εξαιρετικά δύσκολες οικονομικές συνθήκες), ο εργατικός κόσμος ανακατεύεται με τη νεολαία και τους μαγαζάτορες, τα παλιά σπίτια και οι στενοί ακάλυπτοι συνυπάρχουν με τα φιλόδοξα λοφτ, που μοιάζει να έχουν χάσει και την τελευταία ικμάδα της απατηλής τους δόξας, και ένα μουντό χρώμα (το χρώμα του καθημερινού άγχους και της ραγδαίας κοινωνικής κατάρρευσης) ετοιμάζεται να καλύψει τα πάντα.

Μέσα σε αυτό το πολύμορφο αθηναϊκό τοπίο, που καταφέρνει να συνταιριάξει το κλίμα της παρακμής και της αποθάρρυνσης με μια ακατάλυτη κινητικότητα (μιαν ατιθάσευτη δύναμη ζωής), θα στήσει τον έρωτα των ηρώων του καινούργιου μυθιστορήματός του ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης. Ενας έρωτας ανάμεσα σε μια μεσόκοπη (50 και βάλε) δασκάλα γαλλικών και έναν άνεργο τριαντάρη που είναι παντρεμένος με παιδί. Τι προοπτικές έχει και πώς μπορεί να ανθήσει ένας τέτοιος δεσμός σε μια εποχή που δεν αφήνει έστω και την παραμικρή ελπίδα για το οτιδήποτε;

Η Ελλη και ο Αντώνης θα ξεπεράσουν γρήγορα το ζήτημα της ηλικιακής διαφοράς (ο Αντώνης το έχει λυμένο από την πρώτη στιγμή) και θα καταφέρουν να αγαπηθούν σοβαρά χωρίς να τραυματίσουν τους άλλους. Η Ελλη θα συμπαρασταθεί με όσα μέσα διαθέτει στη χειμαζόμενη οικογένεια του Αντώνη και θα ζήσει τη σχέση μαζί του απαλλαγμένη από υπέρογκες ενοχές. Θα βοηθήσει σε αυτό η ελεύθερη προσωπικότητά της: μια γυναίκα που έχει επιλέξει εν απολύτω επιγνώσει τον μοναχικό βίο, ξέρει πώς να υπομείνει τις συνέπειες της επιλογής της και δεν θα εξομολογηθεί ποτέ στις φίλες της την αγάπη της - όχι επειδή αισθάνεται εκτεθειμένη ηθικά αλλά γιατί δεν θέλει να σπαταλήσει τη χαρά που αντλεί από το μυστικό της. Και όταν όλα θα τελειώσουν και ο εραστής της θα μεταναστεύσει με τη σύζυγο και την κόρη του στην Αυστραλία, η Ελλη θα επιστρέψει στη μελαγχολική καθημερινότητά της αποφεύγοντας την οποιαδήποτε υστερία: C' est la vie.

Με το Μυστικό της Eλλης ο Γρηγοριάδης μένει μακριά από την καθιερωμένη θεματογραφία του (η αναζήτηση της σωματικής και της πνευματικής λύτρωσης μέσα από τις πηγές του ιερού και του μυστηριακού) επιστρέφοντας στο στυλ που εγκαινίασε με το νεορεαλιστικό αφήγημά του Δεύτερη γέννα (2007).
Ο συγγραφέας προκρίνει τώρα έναν καθαρόαιμο, πλην ιδιαίτερα χαμηλόφωνο ρεαλισμό ο οποίος διαθέτει μια σαφώς κινηματογραφική δομή: με πολλά εσωτερικά και εξωτερικά πλάνα που παραμερίζουν τις λέξεις για να δώσουν προτεραιότητα στην εικόνα.

Η δραματουργία του Μυστικού της Eλλης, άμεσα συναρτημένη με την κινηματογραφική τεχνική της, επιτρέπει στον Γρηγοριάδη να απομακρυνθεί από ένα σημείο και ύστερα και από τη Δεύτερη γέννα. Πηγαίνοντας κόντρα στο βαρύ ψυχικό κλίμα που αποπνέουν οι σελίδες της τελευταίας (ιδίως όσο προχωρούμε προς την έξοδο), η Eλλη και ο Αντώνης θα νιώσουν τη βελόνα του χωρισμού να μπαίνει βαθιά στην καρδιά τους, αλλά δεν θα εγκλωβιστούν σε καμία δραματική αυταπάτη: όλα είναι εδώ και όλα μπορούν να ξεκινήσουν από την αρχή, ακόμη κι όταν ο κόσμος σωριάζεται τριγύρω μας.

Ο Γρηγοριάδης είναι αξιέπαινος και για την αθηναιογραφία του: με υποβλητικά αλλοπρόσαλλα σκηνικά, με συνεχείς και άκρως αιχμηρές αντιθέσεις, με ένα έντονα ετερογενές στοιχείο (η ιστορία της Εμίν και των κοριτσιών της), με μια κοινωνική ματιά που δεν ξεπέφτει στην καταγγελία (η ιστορία με τα σκασμένα λάστιχα και τους τοπικούς νταήδες), όπως και με αιφνίδιες διαφυγές σε μακρινούς και παράξενους τόπους χωρίς το βαρίδι του εξωτισμού (η ιστορία της Ελλης στο Ζαΐρ).

Το μόνο που μοιάζει υπέρβαρο στο Μυστικό της Ελλης είναι η εικονογράφηση της κρίσης: πολλές, σχεδόν πληθωριστικές αναφορές και αρκετές παλιλλογίες, που την κάνουν να επικάθεται στην πλοκή και στις αντιδράσεις των χαρακτήρων αντί να αποκτήσει τη δέουσα οικονομία και να αποτελέσει το οργανικό, απώτερο βάθος τους.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Βρασίδας Καραλής «Αποχαιρετισμός στον Ρόμπερτ»

Βρασίδας Καραλής «Αποχαιρετισμός στον Ρόμπερτ»  μετάφραση: Κατερίνα Σχινά, εκδόσεις Lifo Books, 2023  Γράφει ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης Ένα σπαρ...