Τρίτη 12 Μαρτίου 2013

Ο Δημήτρης Αθηνάκης γράφει για την Έλλη


Οι εμμονές και οι παρενθέσεις του «Μυστικού της Έλλης»

Σε λίγα χρόνια, υποψιάζομαι, τα τεστ I.Q. θα εντάξουν την εξής δοκιμασία: «Το σπίτι είναι για τον άνθρωπο ό,τι για τις μητροπόλεις που καταρρέουν...». Η σωστή απάντηση; «Οι αντοχές ανθρώπων και υλικών». Καταρρέουν οι μητροπόλεις; Γιατί όχι; Με μια γρήγορη ματιά στο ίντερνετ, η «θλιπτική αντοχή» (διόλου τυχαία αναφορά) του σκυροδέματος, μόνου του, είναι τα πενήντα χρόνια. Γιατί να μην είναι τόση και των ανθρώπων;
Ας μικρύνουμε κι άλλο το μικροσκόπιο κι ας μεταφερθούμε στην Έλλη· την πενηντάρα καθηγήτρια Γαλλικών που αποφασίζει για τον ίδιο της τον εαυτό, λαμβάνοντας υπόψη τα πραγματικά δεδομένα της ζωής της. (Ρεαλισμός; Παραίτηση; Εφησυχασμός;) Στη λαϊκή της γειτονιάς της γνωρίζει τον Αντώνη. Άνεργος, οικογενειάρχης, στην πιο δημιουργική του ηλικιακή φάση, μικρότερος της Έλλης και λιγότερος των περιστάσεων· με μια σύζυγο στα πρόθυρα νευρικής κρίσης και με μια κόρη που λειτουργεί ως όχημα του συμβόλου του αενάως δημιουργούμενων αναξιοπαθούντων. Ένας Αντώνης διψασμένος και μια Έλλη που αδημονεί να ξαναδιψάσει. Ερωτεύονται; Βρίσκουν ο ένας στον άλλον ένα καταφύγιο; (Έρωτας· επανεμφανιζόμενη έννοια στον Γρηγοριάδη. Είτε ομοφυλοφιλικός είτε ετεροφυλοφιλικός είτε αμφιφυλοφιλικός, ο έρωτας στον συγγραφέα είναι πανταχού παρών – αλλά δεν πληροί πάντοτε τα πάντα.)
Και βέβαια, ο τόπος· στοιχείο που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ιστορία. Το Γκάζι, ο Κεραμεικός, ο Βοτανικός, το Ρουφ, τα όρια που τίθενται από τις σιδηροδρομικές γραμμές της Κωνσταντινουπόλεως, τα όρια της πόλης. Ο συγγραφέας βάζει το φυσικό όριο για να καθορίσει το ασφαλές πλαίσιο της εσωτερικής ή εξωτερικής κίνησης των ηρώων του, για να δοκιμάσει τα όριά τους.
Μία κατάκτηση του «Μυστικού της Έλλης», του ένατου μυθιστορήματος και του δωδέκατου βιβλίου του Θεόδωρου Γρηγοριάδη, είναι η πλέον πλήρης αποφυγή της διανοητικής κατασκευής. Ενώ και άλλοτε τα βιβλία του είχαν γερά κρατήματα στο πραγματικό, αυτή τη φορά εδράζονται μόνον εκεί. Τίποτα δεν έχει κατασκευαστεί, τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί εξωφρενικό, τίποτα δεν μοιάζει εκτός του κόσμου τούτου.
Και τι είναι, άραγε, αυτός ο κόσμος; Είναι μια αδιάκοπη προσπάθεια επιβίωσης; Ή, μήπως, μία μάχη ενάντια στα κλισέ αλλά υπέρ του λογικώς αυτονόητου; Με τα κλισέ «παίζει» ο Γρηγοριάδης, αναδεικνύοντάς τα σε δεδομένα, ενώ, παράλληλα, αφήνει ένα ανοιχτό παράθυρο (κι άλλο κλισέ): Η κατανόηση της πολυπλοκότητας της ζωής είναι το μέλλον του κόσμου μας. Η αιτία, το παρελθόν του.
Και οι αναχωρήσεις· πάντοτε αυτές. Ό,τι κι αν λέμε, όλα τα διαρρηγνύει, σχεδόν πάντοτε στο έργο του Γρηγοριάδη, μία αναχώρηση. Εδώ, η μετανάστευση του Αντώνη και της οικογένειάς του. Άλλο ένα «καλή αντάμωση»· άλλη μία διάρρηξη μιας κάποιας κανονικότητας· άλλη μία δοκιμασία σε μια μητρόπολη που καταρρέει.
Οι άνθρωποι φεύγουν. Για τη λογοτεχνία, δεν ξέρω. Ξέρω όμως ότι Γρηγοριάδης, μέσα από τις λογοτεχνικές εμμονές του, απελευθερώνει τον ορθό λόγο και δυναμιτίζει το θυμικό. Όπως άλλωστε και η Έλλη του.

Δημήτρης Αθηνάκης

Δημοσιεύτηκε στις 6μέρες 9/3/13

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η κεφαλή του Απόλλωνα σε ανασκαφή στους Φιλίππους

Η κεφαλή αγάλματος του Απόλλωνα που βρέθηκε στην ανασκαφή στους Φιλίππους. Ένας τόπος που υπάρχει σχεδόν σε όλα τα "βορειοελλαδίτικα&qu...