Συλλογή διηγημάτων Το αποτύπωμα της κρίσης

Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 8 Μαρτίου 2013

17 λογοτέχνες αφηγούνται γεγονότα σε έναν τόμο

Ιστορίες της κρίσης

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

Κρίση, κρίση, κρίση... Πράγματι, η λέξη έχει γίνει καραμέλα. Είναι όμως τόσα πολλά τα πρόσωπά της, τόσο εκρηκτικές οι συνέπειές της και τόσο θαμπό το πού μας οδηγεί, που κάθε απόπειρα να φωτιστεί το αποτύπωμά της, πόσω μάλλον λογοτεχνική, είναι καλοδεχούμενη.

Στο «Αποτύπωμα της κρίσης», που επιμελήθηκαν η δημοσιογράφος Μικέλα Χαρτουλάρη και η φιλόλογος Ελένη Μπούρα (εκδ. Μεταίχμιο), βρίσκει κανείς πολλές τέτοιες απόπειρες. Πίσω από το κραυγαλέο εξώφυλλο, που θα ταίριαζε καλύτερα σε οικονομική ανάλυση και δη εκλαϊκευμένη, κρύβονται από αυτοβιογραφικές αφηγήσεις ή μαρτυρίες μέχρι καθαρόαιμα διηγήματα, τα οποία υπογράφουν δεκαεπτά γνωστοί πεζογράφοι από διαφορετικές γενιές.

Προσεγγίσεις

Ανάμεσά τους, δύο συγγραφείς που έχουν ήδη προσεγγίσει μ' επιτυχία το θέμα της κρίσης: ο Χρήστος Οικονόμου του προφητικού και βραβευμένου «Κάτι θα γίνει, θα δεις» (Πόλις), που πρόσφατα απέσπασε και τα εγκώμια της ιταλικής «Ρεπούμπλικα», και ο Θόδωρος Γρηγοριάδης του «Μυστικού της Ελλης» (Πατάκης), που έχει εκτιμηθεί από την κριτική όσο λίγα φετινά μυθιστορήματα. Ο πρώτος συμμετέχει μ' ένα φευγάτο διήγημα, το «Εμείς ζεσταινόμαστε με σάμπα», ζωντανεύοντας με τρυφερότητα έναν παλιό ροκά που τώρα παίζει τσιφτετέλια σε ρεμπετάδικο της επαρχίας, κάποιον που αργοπεθαίνει ουσιαστικά, έχοντας όμως πλάι του μια δοτική, σαγηνευτική κοπέλα... Ο δε Γρηγοριάδης μεταφέρει την αυθεντική ιστορία ενός «Ξένου που έφυγε», του Ταρίκ από το Ιράκ που άφησε την Ελλάδα για τη Φινλανδία, όπως την άκουσε να του την αφηγείται ο ίδιος με τα «όμορφα ελληνικά» του στο αεροδρόμιο της Βουδαπέστης. Μια μαρτυρία με πολλά δάκρυα και πολλή απογοήτευση...

Ο Σωτήρης Δημητρίου, παρών φέτος και με τη συλλογή «Το κουμπί και το φόρεμα» (Πατάκης), στο διήγημά του «Ξένα ρούχα» δίνει εικόνες από μια Ηγουμενίτσα που δεν υπάρχει πια, εικόνες της φύσης και της καθημερινής ζωής που χάθηκαν με την επέλαση της «ανάπτυξης» και από το καταναλωτικό κυνήγι, αλλά δεν παραλείπει ν' αναδείξει την αλληλεγγύη που εξακολουθούν να δείχνουν οι άνθρωποι της πόλης στους φτωχούς και τους περιθωριοποιημένους. Ο Μιχάλης Μοδινός, επίσης, πίσω από τον ειρωνικό τίτλο «Φίλοι του βουνού και του λόγγου» δίνει ένα βαρύ «κατηγορώ» σ' όσους κατέστρεψαν με την απληστία τους το περιβάλλον, ενώ ο Βασίλης Γκουρογιάννης, στη «Θεραπευτική αξία του μηδενός», βάζει ένα δικηγόρο ήρωά του να υποστηρίζει μεταξύ άλλων κι αυτό:

«Η κρίση σ' εμάς τους Ελληνες δεν είναι οικονομική, δεν είναι κρίση χρέους. Οσο κι αν φαίνεται παράδοξο, είναι... γλωσσική! Δηλαδή από το πλουσιότατο λεξιλόγιο της γλώσσας μας απομονώσαμε και καλλιεργήσαμε (σχεδόν μονοκαλλιέργεια και μάλιστα επιδοτούμενη) δύο μόνον λέξεις: "κεκτημένο", "δεδομένο". Αυτές τις δύο παραισθησιογόνες λέξεις τις καπνίσαμε θεριακλήδικα επί χρόνια, μαστουρώσαμε με αυτές και τελικά εξαρτηθήκαμε»...

Η Ερση Σωτηροπούλου, από το 2004 κιόλας, στο «Δαμάζοντας το κτήνος» (Κέδρος), είχε αποτυπώσει την υπαρξιακή τρικυμία ενός... μαστουρωμένου από την κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας, ενός αριστεριστή με ποιητικές φιλοδοξίες που μεταλλάχθηκε σε χρυσοπληρωμένο σύμβουλο σοσιαλίζοντος υπουργού. Τώρα, στο διήγημα που έδωσε για το «Αποτύπωμα...» με τίτλο «Ελάτε στο γραφείο μου», ζουμάρει πάνω σε μια γυναίκα που προσπαθεί εις μάτην να συμπληρώσει τα ένσημα που δεν τις έχουν καταβάλει οι εργοδότες της, και σ' έναν ηλικιωμένο λογιστή που τα τηλεοπτικά σκουπίδια του 'χουν πάρει το μυαλό.

Πώς φτάσαμε έως εδώ

Στον τόμο, εκτός από τους παραπάνω, συμμετέχουν οι Κ. Ακρίβος, Χρ. Αστερίου, Ελ. Γιαννακάκη, Τ. Καλούτσας, Κ. Κατσουλάρης, Λ. Κιτσοπούλου, Ν. Κουνενής, Ν. Παναγιωτόπουλος, Κ. Παπαδάκη, Σ. Τριανταφύλλου και Χρ. Χρυσόπουλος. Οπως διαβεβαιώνουν οι επιμελήτριές του, υπάρχουν εδώ ιστορίες μαύρες, αποκαρδιωτικές, αλλά και ιστορίες αισιόδοξες, ακόμη και αστείες, οι οποίες «δεν καταγγέλλουν το Κακό», «δεν βγάζουν χρησμούς», αλλά «λειτουργούν ως μεγεθυντικός φακός» για όσα συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια γύρω μας και μέσα μας. Είναι ιστορίες πυροδοτημένες από την ανατροπή του πολιτικού σκηνικού, την απομυθοποίηση της Ευρώπης, την άνοδο της Χρυσής Αυγής, την κατάρρευση της μεσαίας τάξης, που σκαλίζουν ήθη και συμπεριφορές για ν' απαντήσουν πώς φτάσαμε έως εδώ και πώς θα μπορούσαμε να πορευτούμε παρακάτω.

i info

Η συλλογή διηγημάτων «Το αποτύπωμα της κρίσης» (Μεταίχμιο) παρουσιάζεται τη Δευτέρα στις 8 μ.μ. στο «Public» (Σύνταγμα), με μια συζήτηση των Μ. Χαρτουλάρη και Ε. Μπούρα με τους συγγραφείς Β. Γκουρογιάννη, Θ. Γρηγοριάδη, Σ. Δημητρίου, Κ. Κατσουλάρη, Μ. Μοδινό και Κάλλια Παπαδάκη.