ο διάλογος για την ελληνικότητα

πιέστε x για κλείσιμο

Τα προσωπικά μας γούστα και κριτήρια δεν είναι κανόνας Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει Γράφει η Ελένη Γιαννακάκη ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΜΗ ΣΥΜΦΩΝΗΣΩ ΜΕ ΤΟΝ Κ. ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ ΟΤΙ ΤΟ ΠΟΛΥΣΥΖΗΤΗΜΕΝΟ ΚΑΙ ΜΗ ΕΞΑΝΤΛΗΜΕΝΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ «ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑΣ» ΟΥΤΕ ΑΡΧΙΖΕΙ ΟΥΤΕ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΜΕ ΤΗ ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ΄30 ΚΑΙ ΟΤΙ ΤΟ ΝΑ ΙΣΧΥΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΩΣ «”Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ” ΑΝΤΙΚΑΤΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ» ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΕΙΚΩΣ ΜΙΑ ΑΠΛΟΥΣΤΕΥΤΙΚΗ ΣΧΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ. ΚΑΙ ΑΥΤΟ, ΠΑΡ΄ ΟΤΙ ΣΤΑ ΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΟΥ Β. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ ΠΟΥ ΤΟΝ ΕΞΟΡΓΙΣΑΝ, ΔΙΑΒΛΕΠΩ ΜΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΠΛΩΣ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ Τα έργα είναι προϊόντα των καιρών τους, του πολιτισμικού πλαισίου μέσα στο οποίο παράγονται και του κοινού (οσοδήποτε ετερογενούς) στο οποίο απευθύνονται. Αυτό εξηγεί νομίζω επαρκώς γιατί το έργο του Καβάφη είναι «διασπορικό», «πολυ-πολιτισμικό», «αντι-εξουσιαστικό» (συν πλείστα άλλα επίθετα σε-ικός) και ανοιχτό σε διαφόρων τύπων αναγνώσεις (και άρα πιο «διαχρονικά μοντέρνο») απ΄ ό,τι το έργο των Ελύτη και Σεφέρη, σύμφωνα πάντα με τις συγκρίσεις που υιοθετεί ο Β. Λαμπρόπουλος (Βιβλιοδρόμιο, 18/2/08). Το να χωριζόμαστε όμως σε ομάδες του τύπου «Σεφερολάγνοι» (ορολογία του κ. Λαμπρόπουλου) εναντίον Καβαφιστών, υποβιβάζει τη συζήτηση σε επίπεδο γηπέδου. Παράλληλα, το να πριμοδοτούμε έναν ποιητή (οσοδήποτε σημαντικό και πολυμεταφρασμένο στο εξωτερικό- κυρίως αυτό!) εις βάρος κάποιου άλλου, ή τη «μεταμοντέρνα» ή όπως αλλιώς μπορεί να λέγεται πεζογραφία, η οποία «αποδομεί [...] το καθεστώς του ομοιογενούς και ελλαδοκεντρικού ελληνισμού» (Βιβλιοθήκη) εις βάρος της υπόλοιπης-που μπορεί να είναι πιο συντηρητική ιδεολογικά ή πιο παραδοσιακή αφηγηματικάείναι σαν να αντικαθιστούμε απλώς τον υπάρχοντα κανόνα με έναν δικό μας, κατά τα προσωπικά μας γούστα και κριτήρια. Ψυχραιμία παιδιά! Ο καθείς με τα όπλα του (παρ΄ ότι κινδυνεύω εδώ να καταχωρηθώ αμετάκλητα στους πιο φανατικούς Ελυτολάγνους)! Kατά τα άλλα και σε σχέση με ένα ακόμη σχόλιο του κ. Γεωργουσόπουλου, προσωπικά δεν έχω αντίρρηση το έργο του Καβάφη (ή οποιουδήποτε άλλου) Είναι ευνουχιστικό ο Καβάφης να προσεγγίζεται μόνο και μόνο μέσα από τις ερωτικές του ιδιαιτερότητες. Ωστόσο, η σύγχρονη Ελλάδα δεν κινδυνεύει από την «πειραγμένη» διδασκαλία του Καβάφη στην Αμερική ή αλλού, αλλά από την εσωτερική κατευθυνόμενη ομφαλοσκόπηση, και κυρίως από την απουσία της από τον διεθνή στίβο, υποστηρίζει η Ε. Γιαννακάκη να εξετάζεται και μέσα από τις «ερωτικές ιδιαιτερότητες» του δημιουργού του, εφόσον προσφέρεται για μια τέτοια προσέγγιση. Το να την κάνουμε σημαία όμως ως τη μόνη επαρκή προσέγγιση (δεν αναφέρομαι εδώ στενά και απαραίτητα στον κ. Λαμπρόπουλο) είναι αν μη τι άλλο ευνουχιστικό (για να μην πω απλώς του συρμού). Ο Καβάφης είναι ένας σημαντικότατος Έλληνας (ή «ελληνικός», σύμφωνα με τον κ. Λαμπρόπουλο) ποιητής για άπειρους λόγους, και θα παραμείνει εξίσου σημαντικός είτε ήταν είτε δεν ήταν ομοφυλόφιλος! Ωστόσο, παρ΄ ότι ως κριτικός συμφωνώ με την αρχή της διαθεσιμότητας του λογοτεχνικού έργου σε πάσα ερμηνεία και προσέγγιση, ως συγγραφέας μάλλον έχω κάποιες επιφυλάξεις. Προσωπικά, και εφόσον η μελλοντική κριτική μού κάνει την ύψιστη τιμή να ασχοληθεί με τα γραφτά μου, θα ήθελα να ασχοληθεί με αυτά και μόνο, και όχι με τα άπλυτα ή πλυμένα σεντόνια του κρεβατιού μου. Τουλάχιστον εγώ έχω τη δυνατότητα να εκφράσω αυτήν την επιθυμία, την οποία δυστυχώς ο αείμνηστος Καβάφης για παράδειγμα δεν διαθέτει πια. Δεν αμφισβητώ το γεγονός ότι ο Καβάφης ήταν ομοφυλόφιλος, δεν θεωρώ όμως ότι οι πιθανώς λεσβίες, αμφοτερόφυλες, βιτσιόζες ή στρέιτ ηρωίδες μου θα πρέπει απαραίτητα να καθρεφτίζουν εμένα και να «φωτίζονται» μέσα από τα βιογραφικά μου στοιχεία. ΥΓ: Ομολογουμένως δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω κατά πόσο ο Βασίλης Λαμπρόπουλος αποτελεί την Αννίτα Πάνια της Νεοελληνικής Φιλολογίας, αλλά φοβάμαι ότι το ύφος και το ήθος του κειμένου του κ. Γεωργουσόπουλου το οποίο πυροδότησε τον «διάλογο» αυτόν αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα λόγου των τοκ σόου που ο ίδιος επιχειρεί εμμέσως να στηλιτεύσει. Δυστυχώς, το πρόβλημα που τέθηκε δεν είναι το πολυσυζητημένο (εύχομαι ολόψυχα όχι σε τηλεπαράθυρα) ζήτημα της «ελληνικότητας» αλλά, κατά τη γνώμη μου, το επίπεδο του δημόσιου διαλόγου στην Ελλάδα- και μάλιστα στη συγκεκριμένη περίπτωση ανάμεσα σε σοβαρά μέλη αυτής που καλόπιστα θα ονομάζαμε σύγχρονη ελληνική ιντελιγκέντσια». Κρίμα, γιατί έχω διαβάσει υπέροχα κείμενα από τον κ. Γεωργουσόπουλο που μόνο «λύματα» δεν αποτελούν. πιέστε x για κλείσιμο Και τώρα σε σχέση με μια άλλη όψη αυτού του «διαλόγου»: είναι γεγονός πως συχνότατα διαφωνώ με τις απόψεις του Βασίλη Λαμπρόπουλου για θέματα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και κουλτούρας. Η οποιαδήποτε διαφωνία όμως, η δική μου όπως και άλλων, δεν στερεί από τον κ. Λαμπρόπουλο το δικαίωμα να διατυπώνει ελεύθερα και αβίαστα τις απόψεις του, όσο ακραίες κι αν είναι, δεδομένου ότι, αν δεν απατώμαι, διανύουμε πια αισίως και επαξίως την τέταρτη δεκαετία συνεχούς δημοκρατίας (τουλάχιστον όσον αφορά την ελευθερία του λόγου). Απ΄ την άλλη, μέχρι τώρα γνώριζα την ύπαρξη του όρου «στρατευμένη λογοτεχνία». Μήπως θα πρέπει από εδώ και στο εξής να συνηθίσουμε και στην ιδέα της «στρατευμένης κριτικής» ή της «στρατευμένης διδασκαλίας της λογοτεχνίας», εφόσον εδώ προβάλλεται ο νόμος της αγοράς που υπαγορεύει ότι όποιος πληρώνει εξαγοράζει και συνειδήσεις; Εμμένοντας λίγο ακόμη σ΄ αυτό το οικονομίστικο επιχείρημα, θα ήθελα εδώ να ενημερώσω τον κ. Γεωργουσόπουλο ότι η συνεισφορά του ελληνικού κράτους στα τμήματα ελληνικών σπουδών του εξωτερικού (τουλάχιστον της Αγγλίας που τυχαίνει να γνωρίζω) αποτελεί ψιχία σε σχέση με τα πραγματικά έξοδα λειτουργίας τους. Πολύ πιθανόν, οι κυβερνήσεις της Τουρκίας και του Ισραήλ τις οποίες επικαλείται να υπήρξαν πιο γενναιόδωρες σ΄ αυτό το θέμα και άρα γι΄ αυτό πιο «αποτελεσματικές». Ας αφήσουμε λοιπόν τον κ. Λαμπρόπουλο να κάνει τη δουλειά του όπως θέλει- στο κάτω κάτω όσο περισσότερα Αμερικανάκια τον παρακολουθούν τόσο το καλύτερο για την Ελλάδα, σύγχρονη και παλαιότερηκαι ας χαίρονται μαζί και οι σπόνσορες! Η σύγχρονη Ελλάδα, όπως κι η Ιστορία της, δεν κινδυνεύουν από τον κ. Λαμπρόπουλο και την πιθανώς ανεπαρκή ή και «πειραγμένη» διδασκαλία του Σολωμού ή του Καβάφη! Κινδυνεύουν όμως από την εσωτερική κατευθυνόμενη ομφαλοσκόπηση, η οποία οργανώνει λαϊκά πανηγύρια στο όνομα της Μακεδονίας και κυρίως βασανιστήρια στην Ομόνοια και «πειραγμένες» φουσκωτές λέμβους στ΄ ανοιχτά Χίου και Μυτιλήνης. Κινδυνεύει πάνω απ΄ όλα από την απουσία της από τον διεθνή στίβο- όταν άλλες, μικρότερες και χωρίς τόσο μακραίωνη Ιστορία χώρες διαπρέπουν σε τομείς όπως η έρευνα και η τεχνολογία, οι επιστήμες, η εκπαίδευση και φυσικά ο πολιτισμός. Είναι θλιβερό η χώρα σου να αναφέρεται από τα διεθνή ΜΜΕ μόνο σε περιόδους εκλογών και φυσικών καταστροφών ή για τις χείριστες επιδόσεις της σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παράνομης διακίνησης ανθρώπων (κυρίως γυναικών) και ανύπαρκτης προστασίας του περιβάλλοντος. Δυστυχώς, όλο και πιο συχνά τελευταία νιώθω πως όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει! Και εννοώ στο εξωτερικό. Η Ελένη Γιαννακάκη είναι πεζογράφος και διδάσκει Νεοελληνική Λογοτεχνία στην Οξφόρδη ως Research fellow και μέλος του St Cross College. "TA NEA" Σάββατο, 22 Μαρτίου 2008