ΝΤΟΡΙΣ ΛΕΣΙΝΓΚ

Το πέμπτο παιδί

Μετάφραση: Αλέκος Μανωλίδης

Καστανιώτης 1988

Η Ντόρις Λέσινγκ γεννήθηκε στην Περσία στην πόλη Κερμνάνσα (νυν Ιράν) από Βρετανούς γονείς το 1919. Το 1924 η οικογένεια επέστρεψε στην Αγγλία για να βρεθούν αργότερα στη νότια Ροδεσία (νυν Ζιμπάμπουε) ακολουθώντας ένα κύμα μεταναστεύσεων που υπόσχονταν μεγάλες ευκαιρίες. Ο πατέρας της έλπιζε ότι θα έβγαζε χρυσό και ασήμι κι αυτό η Λέσινγκ το κατέγραψε σε μία ιστορία της που ονομάστηκε “Eldorado”. Εκείνη άκουγε από μικρή ιστορίες, των Αφρικανών ειδικά, αλλά τότε δεν της επιτρεπόταν, ως ένα λευκό παιδί, να συγχρωτίζεται μαζί τους. Κι έτσι, αντί να γεμίζει εμπειρίες από τις διηγήσεις και τις περιπέτειες των άλλων, τους παραμέριζε και αυτό, όπως δήλωσε σε μια συνέντευξή της, ήταν άδικο

Το 1939 παντρεύτηκε τον Φρανκ Γουίσντομ, έναν δημόσιο υπάλληλο στο Σάλσμπουρι. Απέκτησαν δύο παιδιά που παρέμειναν με τον πατέρα τους μετά το διαζύγιο το 1943. Το 1945 η συγγραφέας παντρεύτηκε τον Γόντφριντ Λέσινγκ, Γερμανο-εβραίο μετανάστη, τον οποίο συνάντησε σε μια Μαρξιστική ομάδα. Το 1947 γεννήθηκε ο γιος του ο Πήτερ και το 1949 εκείνη ήρθε μαζί του στο Λονδίνο για πάντα. Δεν ξαναπαντρεύτηκε.

Το 1950 εξέδωσε το πρώτο της μυθιστόρημα «Τραγουδάει το χορτάρι». Στο βιβλίο αυτό διερευνά την ρηχότητα του πνεύματος και τον εφησυχασμό της λευκής αποικίας στην Νότια Αφρική. Με αυτό το βιβλίο καθιερώθηκε ως μία νέα ταλαντούχα μυθιστοριογράφος ίσως η πρώτη που παρουσίασε με τόσο ειλικρινή τρόπο τις βιαιότητες του απαρντχάιντ και την υποκρισία του.

Με την έκδοση του μυθιστορήματός της ‘Το χρυσό σημειωματάριο» (1962) η Λέσινγκ ταυτίστηκε απόλυτα με τον φεμινιστικό κίνημα. Ένα δημοφιλές μυθιστόρημα που μεταφράστηκε σε 20γλώσσες και έχει πουλήσει πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα, στα αγγλικά και μόνον. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Κίνα το Χρυσό σημειωματάριο πούλησε μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο 80000 αντίτυπα.

Προς το τέλος της δεκαετίας του 1970 και αρχές 1980 η Ντόρις Λέσινγκ στράφηκε αποκλειστικά στο γράψιμο μυθιστορημάτων του φανταστικού και της επιστημονικής φαντασίας στην σειρά 'Canopus in Argos'. Το 2007, η Ντόρις Λέσινγκ πήρε το Nobel Prize for Literature. Στο «Μη κερδίζοντας το Βραβείο Νόμπελ» On Not Winning the Nobel Prize (2008) είναι ένα πλήρες κείμενο της διάλεξης που έδωσε στην Σουηδική Ακαδημία όταν αποδέχτηκε το βραβείο. Της δόθηκε το μεγαλύτερο λογοτεχνικό βραβείο, γιατί μελέτησε και εξέτασε την ανθρωπότητα στο δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα όσο κανείς άλλος συγγραφέας.

Στο «Πέμπτο παιδί» Fifth Child (1988) διατρέχει το θέμα της αποξένωσης και τους κινδύνους που ενέχει μια κλειστή κοινωνική ομάδα και συγκεκριμένα μια καλοβολεμένη οικογένεια. Η Ντόρις Λέσινγκ παραδέχεται πόσο δύσκολα δημιούργησε και μεγάλωσε το «Πέμπτο παιδί» (1988), μια ιστορία τρόμου για την μητρότητα και τον εφιάλτη της κοινωνικής αποσύνθεσης στην Θατσερική Αγγλία. Μια ενοχλητική ιστορία που στην αρχή την μισούσε κι εκείνη που την έγραφε, ίδρωνε, σύμφωνα με τα λεγόμενά της όμως στο τέλος ευχαριστήθηκε, ήταν κάτι που ρίζωνε μέσα της. Αυτό ήταν ήδη το 35^ο βιβλίο της και οι κριτικοί, μόλις κυκλοφόρησε το αποκάλεσαν ένα μικρό κλασικό μυθιστόρημα.

Η δράση του τοποθετείται κάπου στα αγγλικά προάστια, χρονικά καλύπτει δύο δεκαετίες του 1960 μέχρι 1980. Η Χάριετ και ο Ντέιβιντ ανταποκρινόμενοι στον ηδονισμό και στις υπερβολές της δεκαετίας του 1960, εγκαθίστανται σε ένα μεγάλο σπίτι και αρχίζουν να προγραμματίζουν τα παιδιά τους ενθουσιασμό. Το ευτυχισμένο εξ αρχής ζευγάρι μεγαλώνει τέσσερα παιδιά στο μεγάλο Βικτωριανό σπίτι. Είναι ευτυχισμένοι, προκλητικά απέναντι στους άλλους, διοργανώνουν πάρτι. Η Χέριετ μάλιστα αποδίδει σε μιζέρια και σε όχι στην κακή τύχη το καθυστερημένο παιδί της αδελφής της. Ύβρις; Μια ανεπιθύμητη πέμπτη εγκυμοσύνη της Χάριετ, δύσκολη και οδυνηρή, θα φέρει στον κόσμο ένα τερατάκι, ένα σχεδόν μη-ανθρώπινο πλάσμα που δεν είναι πλάσμα επιστημονικής φαντασίας αλλά γενετικού λάθους. Η οικογένεια αναστατώνεται πώς θα το αναθρέψει. Ο μικρός δαγκώνει τα αδέλφια του, σκοτώνει την γάτα, βγάζει άναρθρες κραυγές. Μεγαλώνοντας κάνει φίλους κάποια περιθωριακά αγόρια που τον έχουν σαν ένα είδος μασκώτ και τον εκμεταλλεύονται περισσότερο στις βρομοδουλειές του.

Η όλη ιστορία θυμίζει μια κλασική ιστορία τρόμου όπου γεννιέται ένα απόκοσμο πλάσμα και η παρουσία του ταλανίζει την οικογένεια αλλά και τους γύρω του. Ας θυμηθούμε και την «Μεταμόρφωση» του Κάφκα. Οι αντιδράσεις ήταν άμεσες και από το αναγνωστικό κοινό αλλά και από τους κριτικούς που έσπευσαν να το χαρακτηρίσουν ως μια ηθική. αλληγορία ή σχόλιο πάνω στην αποσύνθεση της κοινωνίας.

Εδώ μάλλον η Ντόρις Λέσινγκ αρνείται να υποκύψει σε αποδεκτές ερμηνείες και αναγνωστικές λύσεις. Σαν να μας λέει ότι δεν υπάρχει λύση σε κάθε ζήτημα και διαβάζοντας το βιβλίο το αισθάνεσαι. Η Χάριετ η μητέρα βιώνει όλο το πρόβλημα

Η Χάριετ φτάνει σε σημείο να παραλογίζεται ότι μπορεί το παιδί αυτό να είναι άλιεν, αργότερα τον παραδέχεται, έχοντας στο μεταξύ χάσει την υπόλοιπη οικογένειά της. «Η Χάριετ είχε την αίσθηση ότι έβλεπε, μέσα απ’ αυτόν, μια ράτσα που άκμασε χιλιάδες χιλιάδων χρόνια πριν η ανθρωπότητα, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, φτάσει στο ίδιο επίπεδο».

Για την συγγραφέα ο πόνος που ένιωσε όταν έγραφε αυτό το βιβλίο αντιστοιχούσε στην συνεχή αγωνία και τον πόνο που ένιωθε για τον κόσμο, έναν κόσμο γεμάτο δυσμορφία και τερατοσύνη που πηγάζει από τα σπλάχνα του. Ο Μπεν είναι ένα παιδί από το Ιράκ, από την Παλαιστίνη, από την Αφρική, από μια θεόφτωχη χώρα του κόσμου, όπου οι άνθρωποι λιμοκτονούν και ζούνε χωμένοι στη γη μέσα σε τρύπες. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ο μικρός Φρανκεστάιν είναι ένα πλάσμα απόλυτα πιστευτό και αξέχαστο και πολλές φορές ο αναγνώστης ταυτίζεται με την τερατοσύνη του και φτάνει στο σημείο να τον συμπαθήσει πιο πολύ από τους «κανονικούς» ανθρώπους. Ο Μπεν εκπροσωπεί την διαφορετικότητα.

«Ο Μπεν στον κόσμο» το 2000)θα είναι η συνέχεια του «Πέμπτου Παιδιού».

Θεόδωρος Γρηγοριάδης