"Χάρτες" κριτική στον "Ελεύθερο Τύπο"

Μια συλλογή εβδομήντα διηγημάτων εξερευνά καταστάσεις,
συναισθήματα και πάθη σε τόπους πολύ ανθρώπινους

Aπό τον Κώστα Καρακώτια

Χαρτογραφώντας
την επικράτεια της καρδιάς


Οι χάρτες αναπαριστούν και σχηματοποιούν
τα όρια των γεωγραφικών περιοχών και τις
πτυχές των εδαφικών διακυμάνσεων. Με τον
ίδιο τρόπο στο πρόσφατο βιβλίο του Θεόδω-
ρου Γρηγοριάδη ορίζουν τους χώρους εκτύ-
λιξης των αφηγήσεών του, αναδεικνύοντας
ταυτόχρονα διάφορες επικράτειες ποικίλων
καταστάσεων, έντονων συναισθημάτων και
πολλαπλών παθών.
Οι οριζόμενοι χώροι είναι τέσσερις και με
τις αντίστοιχες ενότητες των ιστοριών τους
συγκροτούν τη δεύτερη αυτή συλλογή διηγη-
μάτων του συγγραφέα και το ένατο συνολικά
βιβλίο του. Οι επαρχίες και τα χωριά, οι πόλεις
και οι συνοικίες, οι ξενιτιές και οι ερημιές, οι
ουτοπίες και οι δυστοπίες είναι οι τίτλοι των
χαρτών του και οι τόποι όπου κινούνται και
δρουν οι ήρωές του.
Παρά τις χωροταξικές, τις γεωγραφικές, τις
κοινωνικές και τις πολλές άλλες διαφορές των
διαδραματιζομένων και των προσώπων τους,
υπάρχουν ευκρινέστατα νήματα που συνδέουν
τις αφηγούμενες ιστορίες και προσδίδουν μια
ενιαία οπτική στην όλη συλλογή. Ανθρωποι πι-
εσμένοι από ποικίλα φορτία, κοινωνικά περι-
θωριακοί συχνά, αλλοπαρμένοι καμιά φορά,
μοναχικοί και εσωτερικά εξόριστοι κάποιοι,
ερωτικά αποκλίνοντες πολλοί, οι ήρωες των
εβδομήντα διηγημάτων με τις καταστάσεις
που βιώνουν, κυρίως στα τοπία της Βόρειας
Ελλάδας, δημιουργούν το ανάλογο κλίμα και
συναντούν τις θεματικές των προηγούμενων
έργων του συγγραφέα.
Στην τελευταία ενότητα της συλλογής,
όμως, με τον τίτλο «Χάρτης τέταρτος: Ουτο-
πίες – δυστοπίες», οι εξιστορήσεις ξανοίγονται
στο γένος του φανταστικού, διατηρώντας ταυ-
τόχρονα την ατμόσφαιρα και την οπτική της
συλλογής. Η έκταση των διηγημάτων είναι
μικρή και φθάνει μέχρι τις τρεις σελίδες το κα-
θένα. Η αφηγηματική τους ανέλιξη δε πυρο-
δοτείται και κορυφώνεται σχεδόν ακαριαία με
εξαιρετικά δραστικό και έντονο πολλές φορές
μυθοπλαστικό αποτέλεσμα. Η αφήγηση εκφέ-
ρεται συνήθως σε τρίτο ουδέτερο πρόσωπο.
Σε πολλά όμως διηγήματα υπάρχει το έξυ-
πνο εύρημα μιας παρέας φίλων, τα μέλη της
οποίας, τα ίδια πάντα και με τα ίδια γούστα,
περιπλανώνται στους γεωγραφικούς και θε-
ματικούς χώρους, αλλά και σ’ αυτούς της
σεξουαλικής ετερότητας, των ενοτήτων της
συλλογής και ακούν από άλλους ή αφηγούνται
καταστάσεις και συμβάντα, όπου και αρκετές
φορές συμμετέχουν. Η δε γλώσσα τους, ζω-
ντανή, απλή και λιτή, στηρίζει και αποδίδει τα
αφηγούμενα. Ο συγγραφέας μ’ αυτούς τους
τρόπους κατορθώνει να αποδώσει πειστικά
εικόνες και όψεις της ζωής που εκτυλίσσεται
στο όριο και πολλές φορές περνά στη σκοτει-
νή και νοσηρή πλευρά.
Στο πλαίσιο αυτό, πλάθει με αρκετή επιτυχία
τους χαρακτήρες των δύσκολων, προβλημα-
τικών και εγκλωβισμένων στα κάθε είδους
πάθη ηρώων του. Ετσι, στο διήγημα «Ανα-
στενάρισσα» μια κοπέλα της πόλης βιώνει με
έναν ιδιαίτερο ερωτικό τρόπο τα Αναστενάρια,
ενώ στο «Σπιτωμένη» μια γυναίκα στην κατά-
σταση που δηλώνει ο τίτλος αρχίζει να νιώθει
την εξέγερσή της. Στο «Παλιός συμμαθητής»
ένας άνδρας γνωρίζει τυχαία τη γυναίκα και το
μικρό γιο του νεκρού πλέον παλιού συμμαθη-
τή του και επιχειρεί μια ατελέσφορη σχέση και
στο «Σπηλιά» το ατύχημα και ο θάνατος ενός
παιδιού σημαδεύουν και καταστρέφουν τη
ζωή του διασωθέντος φίλου του.
Mία ακόμα σχέση μεταξύ ενός χριστιανού
και μιας παντρεμένης μουσουλμάνας στην
Ξάνθη σταματά μπροστά στους πολιτισμικούς
και άλλους φραγμούς στο διήγημα «Δορυφο-
ρικό πιάτο» και μια σεξουαλική συνεύρεση
ανάμεσα σε ένα συγγραφέα και μια Βουλγάρα
ποιήτρια στο «Ειρηνική συνεύρεση» παραμέ-
νει ανολοκλήρωτη λόγω της έλλειψης προφυ-
λακτικού, παρά την υπέρβαση της βαλκανικής
αιματηρής ιστορίας. Ο «Ανδρας που έκλαιγε»,
στην ομώνυμη εξιστόρηση, είναι ένας απελ-
πισμένος οικονομικός μετανάστης, ο οποίος
ακούει με νοσταλγία και πόνο στο τηλέφωνο
τη μικρή του αδελφή, όπως με την ίδια νο-
σταλγία επιστρέφει στο ερειπωμένο πλέον
σπίτι της γιαγιάς του ένας Ελληνοαμερικανός
και θυμάται τρυφερά την παιδική του ηλικία
στο «Λούσιμο».
Αντίθετα, η ξενοφοβική ψύχωση του ήρωα
του διηγήματος «Πολιορκημένοι» έχει ως
αποτέλεσμα τη σύλληψη των ξένων εργατών
γης σε μια περιοχή της Καβάλας και το θάνατο
ενός μικρού μετανάστη. Στην Αδριανούπολη
στα «Κορίτσια στα σπίτια», όπως είναι και ο
τίτλος της ιστορίας, αναζητά και βρίσκει τον
αγοραίο έρωτα ένας Ελληνας από τη Θράκη,
σε αντίθεση με τους συμπατριώτες του, που
αγοράζουν με μανία διάφορα φθηνά προϊόντα,
ενώ σε μια αραβική πόλη ο ήρωας του «Αραβι-
κού επιτάφιου» αισθάνεται διαφορετικά στην
εκκλησία το βράδυ του Επιτάφιου, μόνος. Τα
παραπάνω διηγήματα και άλλα, όπως τα «Η
μέρα του πατέρα», «Συλλέκτες βοτάνων»,
«Αμαρτίες γονέων», «Ποια Αμερική;», ξεχωρί-
ζουν ανάμεσα σε πολλά.
Η χαρτογραφία του Γρηγοριάδη, πάντως,
θα ήταν περισσότερο συνεκτική και στιβαρή
αφηγηματικά εάν ήταν πιο αυστηρή η επιλογή
των κειμένων της.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
17-02-08