Μάρτιν Έϊμις "Ιδιωτικές συναντήσεις"

Μάρτιν Έιμις «Ιδιωτικές συναντήσεις»

Μετάφραση: Σταύρος Παπασταύρου

Μεταίχμιο 2007

Στις «Ιδιωτικές συναντήσεις» ο Μάρτιν Έιμις, ο Βρετανός συγγραφέας, αναμετριέται με τα φαντάσματα του Κόνραντ («Με τα μάτια ενός δυτικού»), του Ναμπόκοφ και του Ντοστογιέφσκι. Θεματικά μεταναστεύει στη Ρωσία γράφοντας μια ιστορία που γεφυρώνει την Σιβηρία του 1945 με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τη μεταπολεμική Σοβιετική Ένωση, κάτι που είχε κάνει και με ένα προηγούμενο μυθιστόρημά του, το «Koba the Dread».

Δυο ετεροθαλή αδέλφια είχαν συνυπάρξει βασανιστικά στο ίδιο στρατόπεδο, στο Γκουλάγκ, κι ανάμεσά τους μια γυναίκα που θυμίζει κάπως την ηρωίδα του «Δόκτωρ Ζιβάγκο». Η Ζόγια είχε παντρευτεί τον μικρότερο αδελφό και είχε απορρίψει τον μεγαλύτερο που θα επιζήσει και θα περιπλανιέται σε μια θλιβερή «κρουαζιέρα» στο απέραντο σιβηρικό τοπίο, αναζητώντας τόπους ιδιωτικών και κοινωνικών συναντήσεων.

Η αφήγηση του 86χρονου μεγαλύτερου αδελφού, που μοιάζει με ατέλειωτο γράμμα προς την Αφρο-αμερικανίδα υιοθετημένη κόρη του, ξεκινάει μαζί μια κρουαζιέρα –«Γκουλάγκ τουρ»-στα θλιβερά μοναχικά τοπία της βόρειας Σιβηρίας, εκεί όπου δούλευαν σαν σκλάβοι με τον αδελφό του, ίσως η τελευταία ματιά στον τόπο βασανισμού. Η Ζόγια είναι πια νεκρή και βρισκόμαστε στον Σεπτέμβριο του 2004 ΄ παράλληλα τρέχει και μια πραγματική ιστορία με την κατάληψη από Τσετσένους τρομοκράτες του σχολείου Μπασλάν, στην Οσετία, με ομήρους πολλούς μαθητές πράγμα που οδηγεί σε παράλληλες συγκρίσεις με το παρελθόν, τη βία και την εξάσκηση του τρόμου πάνω σε ανθρώπους αθώους.

Ο τίτλος του μυθιστορήματος προέρχεται από το κτίριο, στην άκρη του στρατοπέδου, όπου μπορούσαν να συναντήσουν οι εξορισμένοι τις συζύγους τους, αχρηστεμένοι πια, ενώ εκείνες, θα ζητούσαν διαζύγιο για να πάψουν να θεωρούνται ύποπτες.

Ο Έιμις γράφει γνωρίζοντας τους αντιπάλους του, ένα ολόκληρο σύστημα του αντιστρατεύεται κάθε φορά που κάνει την εμφάνισή του. Ο μεγάλος σνομπ, γιος του Κίνσλει Έιμις-ενός οργισμένου συγγραφέα της μεταπολεμικής Βρετανίας, παραμένει ένας σπουδαίος συγγραφέας, ρισκάροντας περισσότερο από τον «προσγειωμένο» φίλο του Ίαν ΜακΓιούαν. Ο Μάρτιν ξεκίνησε με τα «Χαρτιά της Ραχήλ» που θεωρήθηκε το πιο εντυπωσιακό ντεμπούτο συγγραφέα από την εποχή του Ήβλιν Βω. Με την ίδια ανατρεπτική διάθεση και κοινωνική διακωμώδηση κινήθηκαν και τα τρία επόμενα μυθιστορήματά του. Με το «Χρήμα», έδωσε στη δεκαετία του ογδόντα νέα ώθηση στη γραφή του, με επιρροές από τον Ναμπόκοφ και τον Μπέλοου, επηρεάζοντας κι αυτός στην συνέχεια πλήθος νεότερων συγγραφέων. Σήμερα ο Έιμις διδάσκει δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, με έναν προκλητικά ακριβοπληρωμένο επιμίσθιο.

«Οι ιδιωτικές συναντήσεις» είναι ένα σφιχτοδεμένο μυθιστόρημα, απόλυτα πειστικό στους χαρακτήρες και στις προθέσεις του. Σου δημιουργεί την ίδια καθηλωτική παραίσθηση του «Νεκρού» του Τζάρμους, εδώ πάντως ο Χάροντας ανεβοκατεβαίνει το ποτάμι ξεγελώντας τους διαβάτες της ιστορίας. Μπορεί πια κανείς να γράφει αποκαλυπτικές ιστορίες, χωρίς να φαντασιώνεται το τέλος του κόσμου μυθιστορηματικά. Το τέλος του κόσμου έχει έλθει και παρέλθει και η φρίκη διαπράττεται εσαεί. Άλλωστε ο «οργισμένος» Έϊμις βρήκε δύο μέτωπα πια για να διοχετεύει τον ανεξάντλητο θυμό του. Τον σταλινισμό και τον ισλαμισμό. Η πολυμέτωπη επίθεση, που δέχτηκε για την ισλαμοφοβία του, μάλλον δεν θα τον αποτρέψει να καταβυθιστεί και σε τούτη την περιοχή. Ας λάβει υπόψη του, όμως ότι τα Γκουλάγκ αποκαλούνται πια «Αμπού Γκράιμπ» όπου- ενδεχομένως- κάποιοι βασανιστές του θα μπορούσαν να διαβάζουν τα έξοχα βιβλία του.