Αχντάφ Σουέιφ

Αγωνίστρια, διανοούμενη, διαμεσολαβήτρια ανάμεσα στον αραβικό κόσμο και στη Δύση

Στις 4 Φεβρουαρίου 2011 και ενώ οι διαδηλώσεις συνεχίζονταν στην Αίγυπτο και στην Πλατεία Ταχρίρ στη Γκάρντιαν δημοσιευόταν αποσπάσματα από το ημερολόγιο μιας πολιτικά ενεργής γυναίκας και διανοούμενης που περιέγραφε τις μέρες της εξέγερσης, καλύπτοντάς τις κυριολεκτικά επί τόπου. Το άρθρο ονομαζόταν «Diary of an Egyptian rebel: we will not turn back»

(«Ημερολόγιο μιας Αιγυπτιακής επανάστασης: δεν γυρίζουμε πίσω»)

Την χαρακτήρισαν «ο επόμενος Έντουαρντ Σαϊντ», ο οποίος υπήρξε μέντορά της αλλά και λάτρης των βιβλίων της, όμως η Αχντάφ Σουέϊφ είναι μια εξαιρετική συγγραφέας και πολιτικά δραστήρια γυναίκα. Οι απόψεις και τα κείμενά της αφορούν τη μετα-αποικιοκρατική σκέψη, την Αίγυπτο, την Αγγλική λογοτεχνία, τις σχέσεις των δύο φύλων, τις αναπαραστάσεις του Αραβικού κόσμου από τη Δύση. Λίγες μέρες μετά την εξέγερση στην Πλατεία Ταχρίρ βρέθηκε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια μεταφέροντας στο αμερικανικό ακροατήριο την ατμόσφαιρα της εξέγερσης από την πατρίδα της και ειδικά τον ρόλο των γυναικών. Είναι η πρώτη γυναίκα ομιλήτρια που έδωσε την ετήσια καθιερωμένη διάλεξη «Edward W. Said Memorial Lecture» που εκείνη τη μέρα συνέπεσε με την Διεθνή Μέρα της Γυναίκας. Μίλησε ωστόσο για το πώς διαφορετικοί άνθρωποι έβρισκαν μια οντότητα στο χάος της επανάστασης και στις διαφοροποιημένες πολιτικά ομάδες που ενεργοποιούνταν σε ένα επαναστατικό κύτταρο.

Η Αχντάφ Σουέϊφ γεννήθηκε στο Κάϊρο το 1950 από διανοούμενους γονείς : ο πατέρας, καθηγητής ψυχολογίας, στα 18 του φυλακίστηκε για την αντι-βρετανική του στάση και κατά τη διάρκεια της κράτησής του μετέφραζε Αριστοτέλη και η κλασικής παιδείας μητέρα της ακόμη διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Καίρου. Η Σουέϊφ βρέθηκε στην Αγγλία δύο φορές σε μικρή ηλικία ακολουθώντας την πανεπιστημιακή καριέρα της μητέρα της. Αργότερα προσέφυγε κι αυτή για μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία. Γυναίκα με ιδιαίτερη φεμινιστική και αγωνιστική διάθεση, εξακολουθεί να είναι υπέρμαχος των Αράβων σε κάθε γωνιά της γης. Δημοσιεύει άρθρα πάνω σε θέματα λογοτεχνικής θεωρίας τα οποία δημοσιεύονται στην Αλ Αχράμ και στη Γκάρντιαν. Το 2002 προλόγισε την αμερικανική έκδοση του μεταθανάτιου βιβλίου του Ζαν Ζενέ "Ο αιχμάλωτος του έρωτα", στο οποίο ο συγγραφέας εκδηλώνει την υποστήριξη στον αγώνα των Παλαιστινίων μέσα από μια ποιητική σχεδόν ερωτική προσέγγιση.

Το 2000 βρισκόταν στη Δυτική Όχθη, όταν είχε αρχίσει η Ιντιφάντα, και έγραψε δύο άρθρα που προκάλεσαν μεγάλη αίσθηση. Το 2005 μετάφρασε το βιβλίο του Παλαιστίνιου ποιητή Μουρίντ Μπαργκούτι «I Saw Ramallah», μια από τις σημαντικότερες καταθέσεις του παλαιστινιακού εκπατρισμού, το οποίο προλόγισε ο Έντουαρντ Σαίντ. Τα δοκίμιά της επικεντρώνονται πάντα στον αραβικό κόσμο και στις σχέσεις του με τη Δύση. Οι δράσεις της πολλές φορές βρίσκουν αντίθετους αρκετούς Παλαιστίνιους και Ισραηλινούς που την κατηγορούν ως μία υπεροπτική διανοούμενη μαχήτρια. Ακόμη, πολλοί Άραβες διανοούμενοι την κατηγορούν επειδή επέλεξε την αγγλική ως γλώσσα της λογοτεχνίας και της μαχητικής της αρθρογραφίας. Το δεύτερο μυθιστόρημά της «The eye of the Sun» (1992) ήταν από χρόνια απαγορευμένο στην Αίγυπτο αν και αποσπασματικά διδάσκεται στα Πανεπιστήμια.

Στα εξαιρετικά δοκίμιά της, που περιλαμβάνονται στον τόμο «Mezzaterra» (2004), σημειώνει πόσο σημαντικό ήταν να μεγαλώνει κανείς τη δεκαετία του 60 στην Αίγυπτο. Μια κοινωνία Μουσουλμανική/ Χριστιανική/ Αραβική/Αφρικανική/Μεσογειακή με διαφορετικές πολιτικές αποκλίσεις και χωρίς απαραίτητα να βρίσκονται σε ευθυγράμμιση οι κοινωνικές τάσεις. Άλλωστε «Mezzaterra» για την Σουέϊφ σημαίνει εκείνο το κοινό έδαφος, που προέρχεται από τις διεργασίες διαφορετικών νοοτροπιών. Το 1967 με τον Πόλεμο των Έξη Ημερών διακόπηκαν οι σπουδές της. Τότε η Σουέϊφ γνώρισε τον πρώτο της σύζυγο, τον Ασούρ, ενώ σπούδαζε στο Κάιρο. Αργότερα στο μεταπτυχιακό της στην Οξφόρδη έφτασε σε όρια της κατάθλιψης. Μια γυναίκα, μόνη πια, αραβικής καταγωγής, να μελετάει γλωσσολογία στη Βρετανία, αποκομμένη από τις ρίζες της, αναζητώντας να επαναπροσδιοριστεί πολιτιστικά αλλά και να ξαναζεσταθεί από τον λαμπερό ήλιο της πατρίδας της.

Ο συγγραφέας Τζόναθαν Ράμπαν τη θυμάται σαν τη νεαρή του δασκάλα αραβικών που τη γνώρισε μέσω της μητέρας της όταν η Άχνταφ επέστρεψε στο Κάιρο. Σ’ αυτόν έδειξε πρώτη φορά τα γραπτά της που του έκαναν μεγάλη εντύπωση γιατί έγραφε στα αγγλικά με έναν τρόπο που δεν ήταν ιδιαίτερα αγγλικός αλλά έφερνε μια άλλη πνοή στην γλώσσα. Την απλοποιούσε αλλά και την ραφινάριζε. Είναι εντυπωσιακό ότι αυτή η γυναίκα που σκεφτόταν και ονειρευόταν στα αραβικά αποφάσισε να γράψει μυθοπλασία στα αγγλικά. Όμως τόσα χρόνια σπουδές στα αγγλικά και πάνω στη δομή της γλώσσας ενσωματώθηκαν στο δικό της γνωστικό και λογοτεχνικό πεδίο.

Αργότερα σε μια εκδήλωση του βιβλίου του Ράμπαν Arabia η Σουέϊφ γνωρίστηκε με τον ποιητή και εκδότη Ίαν Χάμιλτον. Εκείνος την κάλεσε να έρθει πάλι πίσω στην Αγγλία όπου και παντρεύτηκαν. Τότε ήταν που ο Χάμιλτον προσηλυτίσθηκε στον Ισλαμισμό. Εκτός από τον έρωτα τούς ένωνε η κοινή τους αγάπη για ιστορίες, όντας και οι δύο εξαιρετικοί αφηγητές. Το 1987, μετά το πρώτο τους παιδί, εκείνη βρέθηκε στο Πανεπιστήμιο του Ριάντ όπου και δίδαξε για δύο χρόνια. Εκεί άρχισε το μυθιστόρημά της «In the Eye of the Sun». Με το δεύτερο παιδί γύρισε στο Λονδίνο και ανέλαβε να εργαστεί στο ίδρυμα Al-Furqan που συντηρεί και αρχειοθετεί αρχαία αραβικά χειρόγραφα..

«Ο χάρτης της αγάπης» (Λιβάνης) κυκλοφόρησε στην Αγγλία το 1999 και ήταν υποψήφιο για το Booker Prize. Πρόκειται για την μυθιστορηματική ανάπλαση δύο ερωτικών ιστοριών που διαδραματίζονται με αρκετή χρονική απόσταση μεταξύ τους στην Αγγλία και στην Αίγυπτο. Οι δύο ιστορίες έχουν παράλληλες δράσεις και ομοιότητες, χαρτογραφώντας κυριολεκτικά τις διαδρομές ανθρώπων με ξεχωριστή καταγωγή-βρετανική και αιγυπτιακή- αλλά κοινό πάθος. Το μυθιστόρημα συγκροτείται από ημερολόγια, ντοκουμέντα εποχής και μαρτυρίες, δίνοντας έτσι την αίσθηση ενός ιστορικού χρονικού. Η Σουέϊφ, με μοντέρνα αφηγηματική τεχνική, συνεχίζει την παράδοση των τελευταίων δεκαετιών του αραβικού μυθιστορήματος που συνδυάζει το μύθο και την ιστορία δίνοντας στον μυθιστοριογράφο τη θέση ενός αξιόπιστου καταγραφέα της εποχής του. Στα αραβικά, τη μετάφραση του μυθιστορήματος, ανέλαβε η ίδια η μητέρα της Σουέιφ.

Το 2001 ο Χάμιλτον πέθανε από καρκίνο. Έκτοτε η Σουέϊφ ζει με το ένα πόδι στην Αίγυπτο και το άλλο στην Αγγλία όμως η μεγάλη εξέγερση την βρήκε στη θέση της, όρθια στην Πλατεία Ταχρίρ να αγωνίζεται για την δημοκρατία και την ελευθερία.

AHDAF SOUEIF (Αχντάφ Σουέϊφ)

Tίτλος: O ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

Eκδότης: ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ - Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ

(Μετάφραση: Ρένα Λέκκου-Δάντου)

Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ, βιβλιοδρόμιο, Σάββατο 7 Μαίου 2011