Θοδωρής Ρακόπουλος

Νυχτερίδα στην τσέπη

Νεφέλη, 2015

Η συλλογή αφηγημάτων του Θοδωρή Ρακόπουλου σε οδηγεί στα δικά της ιδιαίτερα μονοπάτια.

Πρόκειται για ασυνήθιστες ιστορίες όχι μόνον γι αυτό που λένε όσο για εκείνο που αφήνουν στην σκιά. Αφηγήσεις που δείχνουν την ανάγκη των ανθρώπων να μιλήσουν και να ορθοποδήσουν πάνω στα λόγια τους κι ας μην αποκαλύπτονται πάντοτε οι εκμυστηρεύσεις αυτές στον αναγνώστη που μοιάζει να κρυφακούει σαν περαστικός διαβάτης.

Κάποιος άντρας, σε ένα μοναχικό βενζινάδικο, διηγείται ιστορίες για ωραίες κοπέλες: “Για κάθε μια τέτοια, δέκα φορτηγατζήδες, και σε κάθε ιστορία γινόταν και πιο όμορφη. Άλλαζε το μαλλί της αποχρώσεις δέκα φορές, κάποτε και παραπάνω, ανάλογα με το Μεταξά. Στο επόμενο βενζινάδικο τα ίδια, η όμορφη πολλαπλασιασμένη”.

Οι άνθρωποι στις ιστορίες του Ρακόπουλου εγκλωβίζονται σε μετέωρες ή αινιγματικές καταστάσεις, προσπαθούν να επεξηγήσουν ή να λύσουν έναν παλιό λογαριασμό, ενώ δυσοίωνα σύμβολα προβάλλουν πάνω σε τάφους, μέσα σε παιδικές χαρές και σε άδεια τοπία που λες απονεκρώθηκαν λίγο πριν ή μετά το πέρασμά τους.

Οι κουβέντες είναι λιγοστές, οι πράξεις αποκρύπτουν κάτι σημαντικό ή καθημερινό, μια ενοχή, μια παραπλάνηση, οι λέξεις είναι “σκάγια” (όπως τις αποκαλεί ο συγγραφέας), η πλοκή δεν αγωνιά για την κάθαρση, οι εκβάσεις και οι ερμηνείες παραμένουν ανοιχτές. Η αφήγηση κάνει κινηματογραφικά cut και μεταφερόμαστε- χρόνια μετά- στους ίδιους ήρωες μεταμορφωμένους. Για να μην πω παραμορφωμένους.

Στο αφήγημα “Το όνομά μου είναι Λεγεών” ένας οδηγός ακούει, μέσα σε ένα ξενοδοχείο, την φράση του τίτλου ενώ στο διπλανό δωμάτιο κάνουν έρωτα ένα ζευγάρι. Ταυτόχρονα στην τηλεόραση παρακολουθεί μοναχικά πουλιά στην σαβάνα για να συνεχίσει τη διαδρομή του. Οι άνθρωποι στις αφηγήσεις ζούνε μοναχικά, περιπλανώνται, μετακινούνται, μεταναστεύουν, ξεριζώνονται, επιβιώνουν πίσω από μεσοτοιχίες, εγκλωβίζονται σε ασφυκτικά διαμερίσματα.

Κάποιες ιστορίες αφορούν οικογένειες ή μορφές συμβίωσης. Στην “Γιορτή” μια οικογένεια βρίσκεται σε ψυχοσωματική αλληλοεπίδραση. Η μάνα τρέχει για θεραπεία στον ογκολόγο, η ξαδέλφη την αναπληρώνει μαγειρεύοντας μια ογκώδη σπλήνα την οποία θα κλέψει και θα κακοποιήσει ο μικρός αφηγητής που πάσχει από κολικούς κοκ. Η θλίψη κάνει μετάσταση στους χώρους και τους ανθρώπους κι αυτό χωρίς πρόθεση δράματος ή ηθογραφίας. Ο Ρακόπουλος αφαιρεί τα συναισθηματικά στοιχεία προσδίδοντας στους χαρακτήρες μια εντελώς σωματοποιημένη και ενστικτώδη συμπεριφορά.

Οι χώροι είτε εξωτερικοί είτε εσωτερικοί συμβάλλουν στην διαμόρφωση αυτής της ανθρωπογεωγραφίας. Άδεια εσωτερικά κατοικιών, εποχιακά σπίτια, μικρά διαμερίσματα στις μεγαλουπόλεις, όπου ασφυκτιούν οι ανθρώπινες σχέσεις και εντείνονται οι πρόσκαιρες δεσμεύσεις. Όμως και οικεία τοπία ξαναγράφονται ως εσωτερικά: Στην ιστορία “Είχε τα μάτια της γάτας” περιγράφει: “Βγάζει από την τσέπη της κάτι, έχει τα μάτια της γάτας καρφωμένα στον Εύριπο. Το τοπίο συνέχιζε αμίλητο, προσπαθούσα να καταχωρίσω τον πόθο μου για εκείνη, που ορθωνόταν πάλι σύρριζα στο κάστρο, ιδρωμένος θολωμένος.

Στο διήγημα “Η Ίκο με τα σκυλιά” η Γιαπωνέζα Ίκο, που ζει στο Λονδίνο, έχει μια ιδιαίτερη αντίληψη για τα ζώα και την δική της γονιμότητα . “Μα οι σκύλοι-όπως ο Ιβάν, με τις τρεις του πόλεις και τις πτήσεις του-αδιαφορούσαν για την θηλυκότητά της, πνίγοντας κάθε υποψία γαβγίσματος στα σκέλια που περνούσαν ανάμεσά τους άδεια, μην κρύβοντας τίποτα, κανένα αίμα, και λούφαζαν απορημένοι για τις απιονισμένες της οσμές”.

Στις αφηγήσεις του μεταμορφωμένου παρελθόντος ανήκει και το “Αεροβόλο”. Παιδιά στα σύνορα, μεγαλώνουν στα μεθόρια, διασκορπίζονται και συναντώνται τυχαία χρόνια. Τώρα πια ο ένας είναι συνοριοφύλακας και ελέγχει και τρομοκρατεί παράνομους ταξιδιώτες' το μόνο που αναγνωρίζει ο παλιός του φίλος είναι η ηθική μετάλλαξη που σκιάζει όσα πέρασαν, αλλοιώνοντας τον τόπο της παιδικής ηλικίας.

Τόποι μακρινοί, δυσπρόσιτα χωριά, καταργημένες διαδρομές του τρένου, δύσβατες αποστάσεις όπως στα αγχωτικά όνειρα. Εσωτερικοί αφηγηματικοί κρίκοι ανασυνθέτουν μια επικράτεια οργανικών όντων, ανθρώπων, ζώων, φυτών τα οποία ο συγγραφέας δεν διαφοροποιεί κοινωνικά ή ψυχογραφικά. Φίδια στους τάφους, παπούτσια με φιδίσιο δέρμα, χελώνες στη φύση και μια χελώνα βασανισμένη στα χέρια των παιδιών σαν βόμβα εδάφους, νυχτερίδες στα σκοτεινά σπίτια και μια νυχτερίδα στην τσέπη μιας κοπέλας που αφήνει ένα κολλώδες υγρό καθώς εκείνη περιμένει την θεία της από την Αυστραλία-μια τελευταία αναλαμπή στον αποκλεισμό της. Άλλη μία διαψευσμένη στιγμή στο ομώνυμο και εξαιρετικό διήγημα.

Ο Ρακόπουλος γράφει με ποιητικές ενστάξεις, δεν ωραιοποιεί τα κείμενα-τα αφήνει ελεγχόμενα αντιποιητικά και πεζά. Η προσπάθεια του να καταγράψει τα συμπτώματα και τις μεταπτώσεις ενός ανήσυχου και ακατάστατου κόσμου είναι θαρραλέα. Είναι η αγωνία να επιβιώσουμε και να επικοινωνήσουμε σε ένα κόσμο που χάνει συνεχώς τους ερμηνευτικούς και επικοινωνιακούς κώδικες. Χωρίς να ενδίδει σε ευκολίες παλεύει με τη γλώσσα, με τον χρόνο, με την παράδοση και με αδιόρατες και μη καταγγελτικές αναφορές για την εποχή της κρίσης καταθέτει ένα βιβλίο που ξεχωρίζει και αξίζει να διαβαστεί.

Ο Θοδωρής Ρακόπουλος (Αμύνταιο, 1981) σπούδασε Νομικά και Κοινωνική Ανθρωπολογία στη Θεσσαλονίκη και το Λονδίνο. Πριν την συλλογή διηγημάτων Νυχτερίδα στην Τσέπη, το πρώτο του ακραιφνές πεζογραφικό βιβλίο, έγραψε τα βιβλία: Φαγιούμ (2010, Μανδραγόρας) και Ορυκτό Δάσος (2013, Νεφέλη) και Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας (2014, Νεφέλη). Για το πρώτο τιμήθηκε με κρατικό βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα και βραβείο στο 1ο φεστιβάλ νέων λογοτεχνών του ΕΚΕΒΙ, ενώ το δεύτερο και τρίτο ήταν στη λίστα ποίησης του περιοδικού Αναγνώστης. Λογοτεχνικά και κριτικά κείμενά του, καθώς και μεταφράσεις του, δημοσιεύονται σε εφημερίδες και σε λογοτεχνικά περιοδικά. Διατηρεί το μπλογκ Η Αφρική με οποιοδήποτε άλλο όνομα. Εργάζεται στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του πανεπιστήμιου του Bergen (Νορβηγία).

Θεόδωρος Γρηγοριάδης

Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ βιβλιοδρόμιο Νοέμβριος 2015