Μισέλ Ουελμπέκ "Η δυνατότητα ενός συγγραφέα"

Πούλησε χιλιάδες βιβλία, βραβεύτηκε από τo Γάλλο Υπουργό Πολιτισμού, πήρε το Ιρλανδικό βραβείο IMPAC, ζει στην Ιρλανδία, γράφει στην Ισπανία και αποφεύγει το Παρίσι. Εναντίον του εκτοξεύονται απειλές και κατάρες από θρησκευτικές κοινότητες και μειονότητες. Οι αριστεροί ικανοποιούνται από την επίθεσή του κατά του καταναλωτισμού, οι δεξιοί για την αντίθεσή του στην σεξουαλική απελευθέρωση, οι φεμινίστριες θα επιθυμούσαν να τον ευνουχίσουν τελετουργικά, οι μουσουλμάνοι τον περιμένουν στη γωνία. Όμως ο Μισέλ Ουελμπέκ παραμένει ο πιο αιρετικός και παρεμβατικός συγγραφέας της εποχής μας.
Ήδη από το πρώτο του βιβλίο, «Η επέκταση του πεδίου της πάλης», διαφαινόταν ο «παλιός καινούργιος κόσμος» του συγγραφέα. Ο βασικός ήρωας του βιβλίου, εργαζόμενος σε εταιρεία πληροφορικής, περιφέρεται σε ένα γραφειοκρατικό σύστημα εφαρμογών και άχαρων λογισμικών όπου οι καριέρες και οι μετακινήσεις των υπαλλήλων θυμίζουν ρομποτοειδή όντα. Στελέχη επιχειρήσεων αυτοκτονούν, άλλοι κάνουν ψυχανάλυση και άλλοι υποφέρουν από καρδιοπάθειες. «Βρισκόμαστε μακριά από τα Ανεμοδαρμένα ύψη», δηλώνει ο Ουελμπέκ, απομακρύνοντας τους ήρωές του από τα συγκρατημένα πάθη των παλιών μυθιστορηματικών προτύπων. Το σεξ είναι μια επαναλαμβανόμενη μανιοκαταθλιπτική πράξη όπου κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το «κενό του κόλπου». Ο τριαντάρης ήρωας, αδιάφορος μπροστά στον θάνατο, παρατηρητής του φόνου ενός νέγρου στην παραλία, θυμίζει τον «Ξένο» του Καμύ και δηλώνει απερίφραστα ότι δεν αγαπάει τον κόσμο «μ’ αηδιάζει, η διαφήμιση με αποκαρδιώνει, η πληροφορία μου φέρει εμετό». Οι ήρωες του Ουελμπέκ, υποφέρουν από «ναυτία» και ξερνάνε όπου βρουν. Βρίσκονται σε κατάθλιψη, έκπτωτοι, στον περίκλειστο παράδεισο που τους εξασφάλισε η έλλειψη οποιασδήποτε πίστης. Το σύντομο και στακάτο μυθιστόρημα κάνει αναφορές σε όσα θα επεκταθούν στις επόμενες αφηγήσεις: Τρομοκρατία, ισλαμοφοβία, σεξισμός.
Στα «Στοιχειώδη σωματίδια» η μικροσκοπική, εργαστηριακή ματιά του Ουελμπέκ μετατρέπει το σύγχρονο γίγνεσθαι σε ένα μελλοντολογικό τόπο. Δύο ετεροθαλή αδέλφια, εκ διαμέτρου αντίθετοι χαρακτήρες, διατρέχουν την ιστορία του κόσμου, άλλοτε με τη ματιά του βιολόγου και άλλοτε του χρονικογράφου, αδιαφορώντας για τα ανθρώπινα συναισθήματα, που γι’ αυτούς είναι ανταλλαγές ηλεκτρονίων ανάμεσα στους νευρώνες και τις συνάψεις στο εσωτερικό του εγκεφάλου. Το παράλογο, η υπαρξιακή απόγνωση, η αμετακίνητη κενότητα των ημερών παραπέμπουν στην διακριτική αγάπη του συγγραφέα για τον Σάμιουλ Μπέκετ. Η απελπισία της οικογένειας, των συγγενικών δομών, των κοινωνικών ειδών και των σωματικών μεταλλάξεων επαναπροσδιορίζουν ακόμη και το αφηγηματικό μοντέλο.
Ο Ουελμπέκ αναθεματίζει τη δεκαετία του ’60, θεωρώντας την ως βασική υπαίτιο της διάλυσης της γαλλικής κοινωνίας. Σαν μετά από μια καταστροφή, η έρημη χώρα αποπνέει στάχτες, πολέμους, κινήματα και αμφισβήτηση της ίδιας της ιστορίας. Ως συγγραφέας απολαμβάνει την πολιτιστική κατάρρευση, την συρρίκνωση του κοινωνικού ιστού και την ανάδυση του ηδονισμού. Οι σεξουαλικές ανταλλαγές, οι τόποι ερωτισμού ακυρώνουν το κλασικό ζευγάρι. Αποτέλεσμα ένα μυθιστόρημα, βγαλμένο σαν από δοκιμαστικό σωλήνα μιας μεταλλαγμένης λογοτεχνίας, απόκοσμο, με την ψυχρότητα και την αποστείρωση ενός ερευνητικού εργαστηρίου. Άλλωστε ο ένας αδελφός ο Μισέλ, είναι βιολόγος ερευνητής. Ο ετεροθαλής αδελφός του, ο ηδονιστής Μπρούνο, διαβάζει Κάφκα και αυνανίζεται, είναι αντι-οικολόγος, αντι-gay, αντι-ισλαμιστής. Για όσους βιάζονται να επικηρύξουν τον Ουελμπέκ ας λάβουν υπόψη ότι ο Μπρούνο παρουσιάζεται ως ψυχασθενής, μέσα σε μια κουρασμένη, εξαντλημένη ανθρωπότητα που αμφιβάλλει για τον εαυτό της και την ιστορία της. Στο τέλος, αποκαλύπτεται ότι αυτός που αφηγείται την ιστορία των δύο αδελφών είναι ένα καινούργιο είδος, και ότι το βιβλίο αποτίει τιμή στον παλιό άνθρωπο της αρχαίας φυλής. Τα «Στοιχειώδη σωματίδια» είναι το πιο δεξιοτεχνικό βιβλίο του Ουελμπέκ, άτρωτο ακόμη από την ναρκισσισμό και την προβοκατόρικη προκλητικότητα των επομένων βιβλίων.
Στην «Πλατφόρμα» ο σαραντάχρονος ήρωας, ο Μισέλ, ηδονιστής κι αυτός, ταξιδεύει στην Ταϊλάνδη. Η μυθιστορηματική βομβιστική επίθεση στο τουριστικό θέρετρο, που προηγείται της πραγματικής στο Μπαλί, εκλαμβάνεται ως προτρεπτική και ο Ουελμπέκ καταχωρείται στον index των καταδιωκώμενων συγγραφέων. O Σάλμαν Ρούσντι-πολύ σωστά- επιμένει ότι είναι άδικο να ταυτίζονται οι απόψεις του συγγραφέα με εκείνες των ηρώων του.
Στην «Πλατφόρμα» το θέμα του σεξουαλικού τουρισμού εξαντλείται σε τόσο ρεαλιστικές περιγραφές που ο Ουελμπέκ κατηγορείται για πορνογραφία. Όμως η περιγραφή των ερωτικών περιπτύξεων αποβλέπει σε μια ντε Σαντική απογύμνωση των συνειδήσεων και στην απόρριψη της «καλλιέπειας» των αισθαντικών και δήθεν ερωτικών αναγνωσμάτων. Ο Ουελμπέκ τελικά ανακηρύσσει την παρακμή του ερωτισμού στη Δύση και προχωράει στην εξόντωση του ανθρώπινου είδους με το τελευταίο του μυθιστόρημα.
«Η δυνατότητα ενός νησιού», μια μελλοντολογική μυθιστορία επιστημονικής φαντασίας, ριζώνει στις αφηγήσεις του ψυχωτικού Λάβκραφτ, σε σκοτεινές μεσαιωνικές ιστορίες, στα «περιβάλλοντα» του Γιόζεφ Μπόϊς, στον «Φρανκεστάιν», στον Χ.Τζ. Γουέλς ακόμη και σε έναν καρτουνίστικο Ιούλιο Βερν. Είναι αδιανόητο να βάλεις σε περίληψη την ιστορία του Ντάνιελ1 έως τον Ντάνιελ25, τους τελευταίους ανθρώπους και τους κλώνους τους. Μάλιστα, οι τελευταίοι άνθρωποι, αποκαλούνται «άγριοι» από τους κλώνους, που είναι άφυλοι και αθάνατοι. Ο πλανήτης μας βρίσκεται στο απώτατο μέλλον, καθώς ο Ντάνιελ1, ο γελωτοποιός ήρωας, μας αφήνει την αναφορά του για έναν πολιτισμό που εγκατέλειψε την αγάπη και από θηλαστικά με συναίσθημα κατέληξε σε κλωνοειδή απαθή.
Κατά βάθος «η δυνατότητα ενός νησιού» είναι η χαμένη δυνατότητα της ανθρωπότητας, όπως την οραματίστηκε ο Νεοπροφήτης Μισέλ Ουελμπέκ. Μια θλιμμένη, χαοτική και διαβρωτική μυθιστορία. Μια γραφή φορέας του κακού, ένα μυθιστόρημα που, μαζί με τα προηγούμενα δημιουργούν, αν όχι ένα «έργο εν εξελίξει», τουλάχιστον έναν κόσμο που εξελίσσεται ή μάλλον που αποσυντίθεται. Η κατάρρευση κάθε αξίας και ελπίδας, η προφητική δύναμη και ενόραση του συγγραφέα, η αντι-φιλοσοφική του διάθεση, η απαξίωση των παλιών λογοτεχνικών μοντέλων, μεταλλάσσουν τον συγγραφέα Ουελμπέκ σε λογοτεχνικό κλώνο των δικών του αφηγήσεων.
Ο Μισέλ Ουελμπέκ με το παραβατικό, επιμολυσμένο έργο του, δηλητηριάζει τους εφησυχασμένους λογοτεχνικούς καιρούς μας και οι μηνύσεις και οι καταδίκες που επισύρονται εναντίον ταρακουνούν το σύστημα και όσους αδιάβαστους και εφησυχασμένους λυμαίνονται περιοχές πολιτισμού και κοινωνικής δράσης. Ούτως ή άλλως αυτοί επιβραβεύονται με την αφάνεια. Για τον Μισέλ Ουελμπέκ η λήθη είναι μια λέξη διαγραμμένη.



Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ, βιβλιοδρόμιο, Σάββατο 19 Οκτωβρίου 2007