IMPAC 2011

Το φετινό λογοτεχνικό βραβείο IMPAC 2011 δόθηκε στο μυθιστόρημα «Κι άσε τον κόσμο τον μεγάλο να γυρίζει» του Ιρλανδού ΜακΚαν Κόλουμ. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση του Αύγουστου Κορτώ. Το ιρλανδικό βραβείο IMPAC είναι το πιο ακριβό βραβείο του κόσμου αξίας 100.000 ευρώ και δίνεται σε μυθιστορήματα που έχουν γραφεί στα αγγλικά ή μεταφράστηκαν στα αγγλικά από μια ξένη γλώσσα. Τα φετινά μυθιστορήματα πρότειναν 163 βιβλιοθήκες από όλο τον κόσμο και όχι οι εκδότες. Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών συμμετείχε στην διαδικασία των προτάσεων των υποψηφιοτήτων.

Αναδημοσιεύω την παρουσίαση του μυθιστορήματος που έκανα στα ΝΕΑ.

ΜΑκΚΑΝ ΚΟΛΟΥΜ

ΚΙ ΑΣΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΝΑ ΓΥΡΙΖΕΙ

Μετάφραση: Αύγουστος Κορτώ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010

Καλοκαίρι 1974 στη Νέα Υόρκη. Ένας άνθρωπος βαδίζει ψηλά, πάνω σε τεντωμένο σύρμα, ανάμεσα στους Δίδυμους Πύργους. Η ιστορία θα καταγραφόταν απλώς στα βιβλία των ρεκόρ αν δεν μεσολαβούσε η πτώση τους. Ο Ιρλανδός συγγραφέας ΜακΚαν Κόλουμ ξαναχτίζει στο κενό των γκρεμισμένων κτηρίων επαναφέροντας την προ της 9/11 εποχή με ένα πολυφωνικό δαντελωτό μυθιστόρημα.

Το βιβλίο ξεκινάει ενόσω ο ισορροπιστής βάζει το πόδι του πάνω στο σύρμα. Η περιγραφή κόβει την ανάσα του αναγνώστη και όσων βρίσκονται κάτω στο δρόμο παρατηρώντας την μικροσκοπική φιγούρα. Αμέσως μετά η αφήγηση προσγειώνεται στη γη. Εδώ, ο Κόριγκαν, ένας κοσμοκαλόγερος, αφιερώνει τη ζωή του στις πόρνες και τους ναρκομανείς. Στις πρώτες παραχωρεί το βρώμικο διαμέρισμά του, στο Νότιο Μπρονξ. Ο Κόριγκαν προσεύχεται ανάμεσα στα σκουπίδια της πόλης για όσους είναι για πέταμα. «Κάλλιο να πέθαινε με την καρδιά του ανοιχτή στον κόσμο απ’ το να κατέληγε ένας ακόμη από τους πολλούς κυνικούς». Μια από τις πόρνες διαβάζει Ρουμί, στα παραληρήματα του Κόριγκαν ακούγονται φράσεις από το Finnegans Wake, ίδιες χαοτικές κραυγές με εκείνες της ακατάστατης μεγαλούπολης.

Στην συνέχεια περνάμε στην Κλερ, μια πλούσια κυρία του Μαχνάταν που συναντιέται με μια ομάδα γυναικών. Αυτό που τις ενώνει είναι η απώλεια των αγοριών τους, στον πόλεμο του Βιετνάμ. Μέσα από τις συναντήσεις πασχίζουν να πείσουν η μία την άλλη ότι τα παιδιά τους γνωρίζονταν μεταξύ τους. Μία εξ αυτών, ερχόμενη στην συνάντηση, έχει δει τον άνθρωπο να ισορροπεί στον αέρα. Αυτό δεν αρέσει στην Κλερ, να διακινδυνεύεις, χωρίς καμιά έγνοια του θανάτου, είναι σαν ύβρις, όταν εσύ έχεις χάσει το μονάκριβό σου. Μια άλλη μητέρα έχασε τον γιο της, όταν σκάλωσε το ελικόπτερο σε μια εστία ποδοσφαίρου, σε έναν άδοξο θάνατο, μια άλογη πτώση.

Οι ετερόκλητοι χαρακτήρες σταδιακά διασταυρώνονται με αφορμή τον αιωρούμενο ακροβάτη. Η πορεία του στο κενό δίνεται μέσα από τηλεφωνικές συνδιαλέξεις μιας ομάδας χάκερ και κομπιουτεράδων («έπεσε και ξάπλωσε») που οργανώνουν στοιχήματα αν θα πέσει. Τελικά θα συλληφθεί και θα οδηγηθεί στο αυτόφωρο όπου ο δικαστής Σόντερμπεργκ ακούει πώς οργανώθηκε το επιχείρημα. Οι τεχνικές λεπτομέρειες είναι θαυμαστές, οι φίλοι του ισορροπιστή δούλευαν από καιρό σαν να είχαν να οργανώσουν ένα περίπλοκο ριφιφί στον ουρανό. Ο δικαστής, γυρίζοντας στο σπίτι του, θα διηγηθεί στη γυναίκα του, την Κλερ, όσα συνέβησαν. Αυτό που δεν γνωρίζει ο δικαστής είναι ότι στη προηγούμενη ακροαματική διαδικασία η νεαρή μαύρη πόρνη, που αθώωσε, φεύγοντας σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα μαζί με τον παράξενο τύπο, σαν Φραγκίσκος της Ασίζης, τον Κόριγκαν.

Οι περιδιαβάσεις και αλληλο-συναντήσεις των ηρώων, θυμίζουν σενάρια ταινιών τύπου «Βαβέλ» ή «Crash».. Στο μεταξύ έχουμε παρακολουθήσει και όλη τη διαδρομή του ακροβάτη πάνω στο τεντωμένο σύρμα των εβδομήντα μέτρων και εκατό. Γιατί όμως ο ΜακΚαν Κόλουμ επέλεξε μια τέτοια αφηγηματική διάρθρωση; Σίγουρα, εκτός απ’ το γεγονός του ουρανού ενδιαφέρεται για όσα διαδραματίζονται επί της γης. Εκεί όπου οι σχοινοβάτες της ζωής παραπατάνε στα πεζοδρόμια, εγκλωβίζονται στον υπόγειο, ακροβατούν στην ανώνυμη καθημερινότητα, χωρίς να έχουν κάποιον να τους κοιτάζει στοιχηματίζοντας για τις ζωές τους. Η απώλεια, ο θάνατος είναι κοινά για όλους, και, όπως ο σχοινοβάτης «ήταν ένα πλάσμα μέσα κι έξω απ’ το σώμα του συγχρόνως, απολαμβάνοντας το σημαίνει να’ σαι πλάσμα του αέρα, δίχως μέλλον, δίχως παρελθόν», έτσι και οι άλλοι ήρωες διεκδικούν ένα μερτικό προσωπικής ελευθερίας.

Όμως πιο ψηλά και από τα κτήρια ορθώνεται ένας πύργος ονόματι Ντον ΝτεΛίλλο του οποίου την επιρροή παραδέχεται και ο ίδιος ο ΜακΚαν. Στο μυθιστόρημά του ΝτεΛίλλο «Υπόγειος Κόσμος» (ΕΣΤΙΑ), γραμμένο το 1997, η Κλάρα, στο μυθιστορηματικό καλοκαίρι του 1974 διαμαρτύρεται που είναι αναγκασμένη να βλέπει το κτίσιμο των Πύργων, «τη φρικτή θέα» . Στον «Κόσμο να γυρίζει» η Κλερ παρατηρεί την ολοκλήρωση του χτισίματος και αναλογίζεται τον ακροβάτη που βρήκε να περπατήσει «ανάμεσα στα τερατώδη κτήρια». Στην Κλάρα οι σιαμαίοι πύργοι τής φαίνονται από μακριά «ενωμένοι με ένα γερανό» (σ.561), ενώ, στον «Κόσμο να γυρίζει» θα ενωθούν για σαράντα λεπτά με ένα αλφαδιασμένο σύρμα που θα το περπατήσει ο λεπτός εικοσιπεντάχρονος άντρας, ένας Τσάρλι Τσάπλιν με 27 κιλά κοντάρι στα χέρια του.

Ο ΜακΚαν Κόλουμ, γεννήθηκε το 1965 στο Δουβλίνο και μεγάλωσε σε εγγράμματο περιβάλλον. Ως Ιρλανδός προσθέτει την γλυκιά μελαγχολία της γενέτειράς του, στα γονίδιά του βρίθουν αναγνώσεις Τζοϊσικές, στον «Οδυσσέα» γίνεται αναφορά στον παππού του. Ταξίδεψε χιλιάδες μίλια στη Βόρεια Αμερική με ποδήλατο, δούλεψε στην Ιαπωνία και ζει με τη γυναίκα και τα τρία του παιδιά στην Νέα Υόρκη. Έγραψε οκτώ βιβλία, ένα εξ αυτών, ο “Χορευτής», αναφέρεται στη ζωή του Νουρέγιεφ. Στο «Ζόλι» (Καστανιώτης) ακολουθεί τη ζωή μιας περιπλανώμενης τσιγγάνας στην Ευρώπη. Ως συγγραφέας, που διδάσκει δημιουργική γραφή στο Χάντερ Κόλετζ της Νέας Υόρκης τον ενδιαφέρει η πόλη και οι άνθρωποί της. Ο ίδιος είχε βιώσει την επίθεση της 9/11 όταν, εκείνη τη μέρα, ο πεθερός του κατέφτασε μπαρουτοκαπνισμένος στο σπίτι, έχοντας διασωθεί από τον 59ο όροφο του ενός εκ των Δίδυμων Πύργων.

Να πώς γράφονται τα μοντέρνα μυθιστορήματα, γεμάτα λογοτεχνικές αναφορές και καλοδουλεμένα καλούπια, που σου φέρνουν δάκρυα, γέλια και κραυγές θαυμασμού. Η μετάφραση του Αύγουστου Κορτώ ενεργοποιεί τις διαφορετικές φωνές και αφηγηματικές γωνίες. Δεν είναι τυχαίο ότι το βιβλίο του σαρανταπεντάχρονου Κόλουμ ΜακΚαν ήταν η πρώτη επιλογή των συντακτών του Amazon για τα βιβλία του 2009 και πήρε το National Book Award 2009. Πάντως ο αληθινός Φιλίπ Πετί κατέγραψε στο βιβλίο «Για να αγγίξω τα σύννεφα» την προσωπική του μαρτυρία. Το 2008 γυρίστηκε η ντοκιμαντερίστικη ταινία «Ο άνθρωπος πάνω σε σύρμα» σε σκηνοθεσία του Βρετανού Τζέιμς Μαρς όπου εμφανίζεται και ο τολμηρός ακροβάτης.

Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ, βιβλιοδρόμιο 9 Οκτωβρίου 2010