Αthens Prize for Literature 2009 ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ

Δόθηκαν τα βραβεία Athens Prize for Literature 2009 χθες βράδυ στη Στοά Σπυρομήλιου με τελετάρχη τον Προκόπη Δούκα. Ως γνωστόν τα βιβλία προτείνουν οι εκδότες και τις λίστες καταρτίζουν πέντε συγγραφείς. Το ελληνικό βραβείο καλύτερου μυθιστορήματος δόθηκε στον Δημήτρη Σωτάκη για το «Θαύμα της αναπνοής» (Κέδρος). Σύμφωνα με την κριτική επιτροπή «το βιβλίο προϊόν ρεαλιστικής μυθοπλασίας, ξεχωρίζει για την στιλπνότητα του λόγου, το παιχνίδισμα γλώσσας και εννοιών, το υπαρξιακό υπόβαθρο της πλοκής, την πυκνή ροή, την εμπλοκή των ατομικών με τις συλλογικές απογοητεύσεις και τις ψυχικές αιφνίδιες μεταπτώσεις των ηρώων».

Το βραβείο για το καλύτερο ξένο μυθιστόρημα δόθηκε στον Κινέζο συγγραφέα Μα Γιαν για το μυθιστόρημά του «Πεκίνο σε κώμα» (Πάπυρος)

Τα βραβεία, που θέσπισε το λογοτεχνικό περιοδικό (δε) κατα και με χορηγό τη Mont Blanc, βρίσκονται ήδη στο τέταρτο έτος του θεσμού. Έχουν ήδη βραβευτεί το 2007 το «Ξενοδοχείο Lutetia» του Γάλλου Pierre Assouline, το 2008 «Η ταχύτητα του φωτός» του Ισπανού Χαβιέρ Θέρκας και το 2009 ο Αμερικανός Τζόναθαν Λίτελ με τις «Ευμενίδες", βιβλίο γραμμένο πρώτα στα γαλλικά.

Την επιτροπή ξένης λογοτεχνίας αποτελούν ο Κώστας Ακρίβος, ο Θόδωρος Γρηγοριάδης, ο Λίλυ Εξαρχοπούλου, η Σοφία Νικολαίδου και ο Κοσμάς Χαρπαντίδης, όλοι συγγραφείς και βιβλιοπαρουσιαστές, μια πανελλήνια βιβλιόφιλη παρέα αφού ζούνε και διαβάζουνε στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο, στην Καβάλα, στις Σέρρες και στην Αθήνα.

Η φετινή μικρή λίστα για το ΞΕΝΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ κατέληξε στα εξής οκτώ μυθιστορήματα:

1. Μα Γιαν, Πεκίνο σε κώμα, μετάφραση Μαριάννα Μπεμπετίδη, Πάπυρος

2. Τζούνο Ντίαζ, Η σύντομη θαυμαστή ζωή του ΄Οσκαρ Γουάο, μετάφραση Αλέξανδρος Καλοφωλιάς, Λιβάνης

3.. Κάρεν Κόνελι, Το κλουβί της σαύρας, μετάφραση Χρύσα Τσαλικίδου, Πόλις

4. Βλαντιμίρ Μακάνιν, Ο τρόμος, μετάφραση Αλεξάνδρα Δ. Ιωαννίδου, Καστανιώτης

5.. Κέτιλ Μπγιόρνστατ, Η λέσχη των νέων πιανιστών, μετάφραση Γιουλίκα Σαμαρά, Πόλις

6. Σαντιάγο Ρονκαλιόλο, Αναμνήσεις μιας κυρίας, μετάφραση Μαργαρίτα Μπονάτσου, Καστανιώτης

7. Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, Εξαιρετικά δυνατά και απίστευτα κοντά, μετάφραση Ελένη Ηλιοπούλου, Μελάνι

8. Ράουι Χαζ, Το παιχνίδι του Ντε Νίρο, μετάφραση Θέμελης Γλυνάτσης, Πάπυρος

Το βραβείο για το καλύτερο ξένο μυθιστόρημα παρέλαβε η εκδότρια Ειρήνη Πουρνάρα. Η μεταφράστρια Μαριάννα Μπεμπετίδη διάβασε την επιστολή που απέστειλε ο Μα Γιαν και απόσπασμα από το μυθιστόρημά του.

Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης, υπεύθυνος της επιτροπής για το ξένο μυθιστόρημα, διάβασε το σκεπτικό της βράβευσης:

«Ένα φοιτητής της βιολογίας, ο Τάι Γουέι, αφού πυροβολείται, πέφτει σε βαθύ κώμα μετά τα γεγονότα της 4^ης Ιουνίου 1989 στην Πλατεία Τιανανμέν. Έγκλειστος μέσα στο σώμα του αλλά και σε ένα διαμέρισμα, συντροφιά με τη μητέρα, του, αρχίζει να αποσυντίθεται οργανικά σε αντίθεση με το πνεύμα του που προσπαθεί να ανασυσταθεί.

Ο αφηγητής της ιστορίας θα πρέπει να καταχωρηθεί στους πιο πρωτότυπους αφηγητές της λογοτεχνίας: ένας πρωτοπρόσωπος αφηγητής σε κώμα, μία ακινητοποοιημένη Σεχραζάτ που πρέπει συνεχώς να θυμάται και να αφηγείται για να επιβιώσει.

Εξ ίσου σημαντικό λοιπόν με το ιστορικό πλαίσιο αποδείχνεται το λογοτεχνικό επίτευγμα. Ωστόσο έτσι αντί να έχουμε μια ντοκιμαντερίστικη καταγραφή της «Γενιάς της Τιανμέν» αποδεχόμαστε μια μικροϊστορία, βγαλμένη από τα αποδιοργανωμένα κύτταρα ενός θύματος, ενός νέου ανθρώπου.

Ο φοιτητής Τάι Γουέι μπορεί να μην κατάφερε να συντονίσει τον αγώνα των συμφοιτητών του στην πλατεία κατάφερε όμως να διασώσει την ιστορία της εξέγερσης, να την επαναφέρει στη μνήμη. Μέσα από τον προσωπικό λόγο του, κόντρα στις λογοκριμένες ή αποσιωπημένες ιστοριογραφίες.

Ευαίσθητο βιβλίο, συγκινητικό, ποιητικό, γεμάτο μαύρο χιούμορ, βαθιά πολιτικό καθώς διατυπώνει το αίτημα για ελευθερία, αγάπη, αγώνα, για μια κανονική αδέσμευτη ζωή από μια γενιά που το πάλεψαν αλλά ίσως δεν το στήριξαν όπως έπρεπε ή δεν στηρίχτηκαν δυναμικά. Τα γρανάζια ενός πολύπλοκου ασφυκτικού κρατικού μηχανισμού επικρέμονται σε κάθε κίνηση και ανάσα του αφηγητή, του Κινέζου Προμηθέα Δεσμώτη όμως η τελική έκβαση προσδίδει ένα φως, μια κάθαρση. Ένα μάθημα ζωής και ελευθερίας.

Εξαιρετική η μετάφραση της Μαριάννας Μπεμπετίδη σε ένα μυθιστόρημα που γράφτηκε μεν στα κινέζικα αλλά μεταφράστηκε στα αγγλικά με την επίβλεψη του ιδίου του συγγραφέα καθώς η μεταφράστριά του τυχαίνει να είναι και η σύζυγός του.

Ο Μα Γιαν γεννήθηκε στο Τσινγκτάο της Κίνας το 1953. Εργάστηκε αρχικά ως φωτορεπόρτερ σε κυβερνητικό έντυπο. Σε ηλικία τριάντα ετών εγκατέλειψε τη δουλειά του και ταξίδεψε για τρία χρόνια στην Κίνα, ένα ταξίδι το οποίο αργότερα κατέγραψε στο βιβλίο του Red Dust (2001). Η πρώτη συλλογή διηγημάτων για το Θιβέτ Stick Out Your Tongue, έργο με έντονα πολιτικό περιεχόμενο, απαγορεύτηκε στην Κίνα, όπως άλλωστε και τα επόμενα βιβλία του. Κατηγορούμενος από το καθεστώς για «πνευματική μόλυνση», εγκατέλειψε το Πεκίνο για το Χονγκ Κονγκ το 1987. Σήμερα ζει στο δυτικό Λονδίνο με τη μεταφράστρια των έργων του στα αγγλικά Flora Drew και τα δύο παιδιά τους. Στη χώρα του επιστρέφει ως επισκέπτης, δεν έχει όμως το δικαίωμα να προβεί σε δημόσιες δηλώσεις ή να εκδώσει τα έργα του.

Από τις εκδόσεις Πάπυρος κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο του Ο Μακαρονοποιός ( 2007).

To γράμμα που έστειλε ο Μα Γιαν και διαβάστηκε στην τελετή της απονομής:

Η απονομή του Athens Prize for Literature είναι για μένα ύψιστη τιμή, και αισθάνομαι ευγνώμων διότι η τιμή αυτή προέρχεται από μία χώρα και έναν πολιτισμό για τους οποίους τρέφω μεγάλο σεβασμό. Όταν ήμουν νέος, η Κίνα ήταν για μένα το σκοτάδι, ο φόβος, ένα απροσπέλαστο κόκκινο τείχος, μια φυλακή του πνεύματος· και τότε έβλεπα την Ελλάδα σαν σύμβολο ελευθερίας και διαφάνειας, αντιπροσώπευε την ευγένεια της αδέσμευτης σκέψης, το φως. Με τα χρόνια, οι στίχοι των ελλήνων ποιητών, από τον Όμηρο ώς τον Οδυσσέα Ελύτη, στάθηκαν για μένα πηγή έμπνευσης· και ύστερα από ένα ταξίδι μου στην Αθήνα και τους Παξούς πριν από λίγα χρόνια, οι εικόνες των σπουδαίων μνημείων, η θέα της γαλάζιας θάλασσας και ο ήχος της αύρας που περνά μέσα από τους αρχαίους ελαιώνες αποτυπώθηκαν ανεξίτηλα στη μνήμη μου.

Έγραψα το «Πεκίνο σε κώμα» στην προσπάθειά μου να αναμετρηθώ με τα προσωπικά μου βιώματα –καλά και άσχημα– από το αποτυχημένο κίνημα της Πλατείας Τιεν Αν Μεν. Αυτό το παρελθόν με καταδίωκε εδώ και είκοσι χρόνια, και όσο πιο ανελέητα προσπαθούσαν οι κινεζικές αρχές να σβήσουν τα γεγονότα του 1989 από τη συλλογική μνήμη τόσο πιο σημαντικό θεωρούσα εγώ το καθήκον να διατηρήσω ζωντανή την ανάμνησή τους.

Μέσω της λογοτεχνίας θέλησα να τιμήσω τον ιδεαλισμό και την αισιοδοξία της Γενιάς της Τιεν Αν Μεν, να αποτίσω φόρο τιμής στις χιλιάδες των νεκρών και των τραυματιών της Σφαγής και στους αναρίθμητους άλλους που μέχρι σήμερα διώκονται στην Κίνα επειδή αρνούνται να πουν ψέματα ή να ξεχάσουν.

Αν και γράφω για τη βεβήλωση και την απόγνωση, πάντα προσπαθώ να αναζητώ την ομορφιά και την ελπίδα. Η λογοτεχνία μπορεί να κάνει θαύματα. Μπορεί να κάνει να ξαναφυτρώσουν ο κορμός, τα κλαδιά και τα φύλλα από τις ρίζες ενός πελεκημένου και λησμονημένου παρελθόντος. Και ίσως στο θρόισμα των δέντρων του παρελθόντος, στα άλση της λογοτεχνίας και της μνήμης, να μπορούμε με τον καλύτερο τρόπο να ανακαλύψουμε εκ νέου την κοινή ανθρώπινη φύση μας.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω για άλλη μία φορά την επιτροπή για την απονομή του βραβείου, καθώς και τη βρετανίδα επιμελήτριά μου Ρεμπέκα Κάρτερ, τη σύντροφο και μεταφράστριά μου Φλόρα Ντρου, το Πρακτορείο Γουάιλυ, τις εκδόσεις Πάπυρος και τη μεταφράστρια Μαριάννα Μπεμπετίδη, χωρίς τις προσπάθειες των οποίων δεν θα γινόταν δυνατή η ελληνική έκδοση του «Πεκίνο σε κώμα».