Ένα μικρό σημείωμα από το πρόγραμμα της παρουσίασης του Ντον Ντελίλλο που έκανα στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών τον Νοέμβριο του 2001 στα πλαίσια των λογοτεχνικών σεμιναρίων. Ίσως η πρώτη παρουσίαση του έργου του στην Ελλάδα.
Τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου στην Αμερική ξαναφέρνουν τα βιβλία του ΝτεΛίλλο στην επικαιρότητα. Ο σημαντικότερος συγγραφέας της Αμερικής σημαδεύει με το έργο του την επιρροή του θεάματος και του τρόμου στην καθημερινή μας ζωή. Ο συγγραφέας έκανε θέμα του την ίδια την Αμερική. Από τον Κένεντι στο ροκ ΄ν ρολ και από τις συνοικίες της Νέας Υόρκης στα γραφεία της CIA. Το όραμά του - απίστευτο κάποτε και απελπισμένο - γίνεται με το καιρό όλο και πιο οικείο.
Γεννήθηκε στις 20 Νοεμβρίου του 1936. Μικρός έζησε στην Πενσυλβάνια και μεγάλωσε στο Μπρονξ, μια γειτονιά κυρίως Ιταλοαμερικανών. Άρχισε να διαβάζει από παιδί, στα δεκατέσσερα. Ανακάλυψε τον Φόκνερ, τον Χεμινγουέι. Όμως ήταν ο Τζόις που τον ανάγκασε να δει τη δύναμη και την ενέργεια των λέξεων. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Φόρνταμ, όμως οι μεγαλύτερες επιρροές στο γράψιμο και στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του προέρχονταν από την πόλη της Νέας Υόρκης.
Ο ΥΠΟΓΕΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ είναι ένα από τα πιο σύνθετα και φιλόδοξα μυθιστορήματα της ζωής του αλλά και της Αμερικάνικης λογοτεχνίας. Μια πολυπρισματική πινακοθήκη όπου οι χαρακτήρες δεν είναι και τόσο καθημερινοί όπως και στα προηγούμενα μυθιστορήματα του ΝτεΛίλλο. Ήρωες που κυριαρχούνται από μια αίσθηση αφάνειας, παράνοιας, τρόμου. Αντιμετωπίζουν τις πιο σύγχρονες εκδοχές του άγχους, τρέμουν την ασθένεια, τα γηρατειά, το θάνατο.
Πρόκειται για την ιστορία ενός ανθρώπου, του Νικ Σέυ, μιας οικογένειας, όλων όσων σχετίσθηκαν μαζί του, και ταυτόχρονα η ιστορία της Αμερικής, αποσπασματική και αντι-ιστορική, του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Θα κυριαρχήσουν πολλά ακόμη θέματα: Πρώτα απ' όλα ο Ψυχρός Πόλεμος, η μυστική δύναμη της αμερικανικής κυβέρνησης, η παρανοϊκή κατάσταση που επιφέρει η πυρηνική απειλή, η χειραγώγηση του πολιτισμού της εικόνας.
Τα σκουπίδια κυριαρχούν παντού στον «Υπόγειο Κόσμο». Ό,τι αφήνουν πίσω τους τα σκουπίδια είναι ίχνη ιστορίας, ίχνη ακόμη και της γραφής του ίδιου του συγγραφέα. Και πολλές φορές η ανακύκλωση των σκουπιδιών θυμίζει την ανακύκλωση προσωπικών ιστοριών και της ίδιας της ιστορίας.
Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται το τελευταίο μισό του 20ου αιώνα κινούμενο με άνεση μπρος - πίσω, χωρίς καμία παρελθοντολογική νοσταλγία. Το μυθιστόρημα του ΝτεΛίλλο ξαναφτιάχνει την ιστορία της Αμερικής αλλά με έναν πιο αφηρημένο τρόπο. Στο έργο του υπάρχουν πολλά σταθερά στοιχεία, ονόματα, λεπτομέρειες, τόποι, δρόμοι και οι χαρακτήρες του μιλάνε σαν να τους συνάντησες σε περιβάλλον έξω από το μυθιστόρημα. Όμως αναλογίζονται συνεχώς τη ζωή τους και την ιστορία τους επιστρέφοντας τα συμπεράσματά τους μέσω της μυθοπλασίας με ένα πιο αφαιρετικό τρόπο.
Ο ΝτεΛίλλο κατανόησε τη διασύνδεση μεταξύ πράξεων ιδεολογικής τρομοκρατίας και μιας αυξανόμενης παγκόσμιας οικονομίας. Η τρομοκρατία εμπλέκει και τους τρομοκράτες και τη Δύση σε ένα δίκτυο αμοιβαίας ανταγωνιστικής ιδεολογίας. Στο τέλος δεν θα πέσει η βόμβα και ο ψυχρός πόλεμος θα τελειώσει. Η ειρήνη έρχεται στο βιβλίο. Ειρωνικά; Η φοβία των συγγραφέων ότι θα ζήσουμε σε λιγότερο ενδιαφέροντες καιρούς δεν θα επαληθευθεί. Η λέξη Ειρήνη με την οποία τελειώνει το βιβλίο, η πιο ανακυκλωμένη λέξη της ιστορίας, αντηχεί σαν μια ειρωνική κραυγή για έναν πολιτισμό που διαρκώς προετοιμάζεται για πόλεμο.
