Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2024

Διώνη Δημητριάδη 10 Κριτικές Αναγνώσεις από τη σύγχρονη Πεζογραφία

            


 

fractal 10/12/24


Γράφει η Διώνη Δημητριάδου //  

 

 

 Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Ελσίνκι, εκδόσεις Πατάκη, 2024



Την ιστορία του Αβίρ και του Αντώνη θα αφηγηθεί ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης στο Ελσίνκι, το νέο του μυθιστόρημα, μια σχέση συμβίωσης και απομάκρυνσης, μέσα στις συνθήκες της μετανάστευσης και της αναζήτησης ενός μόνιμου τόπου, μιας πατρίδας, με τις διαφορές μεταξύ τους σε καταγωγή, θρησκεία, στερεότυπες, παραδοσιακές αντιλήψεις να αναδύονται συχνά καταλυτικές. Ο Γρηγοριάδης επικεντρώνει σε μια θεμελιώδη συνθήκη που δύσκολα αναιρείται, να γίνει συνειδητά αποδεκτή μια σχέση, τόσο από τους ίδιους που τη βιώνουν όσο και, κυρίως, από τον κοινωνικό περίγυρο. Ο Αβίρ επιλέγει να φύγει στη Φινλανδία, η σχέση ως συνύπαρξη τελειώνει, ωστόσο διατηρείται η επαφή. Έτσι, βλέπουμε τη σχέση να εξελίσσεται, να διαμορφώνει και τους δύο, κυρίως τον Αντώνη, που σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση θα επιτρέψει να τον γνωρίσουμε καλύτερα. Η ευθύγραμμη χρονική ακολουθία καταργείται, ο χρόνος πηγαίνει μπρος πίσω συνεχώς, συμβαδίζοντας με τις συναισθηματικές καταστάσεις που, γνωστό αυτό, δεν γνωρίζουν ούτε από λογική ούτε από χρονική σειρά. Ο Γρηγοριάδης συχνά επιλέγει το πρώτο πρόσωπο στα βιβλία του, οδηγώντας πιο απρόσκοπτα στην ταύτιση με το αφηγηματικό υποκείμενο, χωρίς πάντως να παραβλέπουμε την αλήθεια πως ό,τι γράφει κάποιος (με όποια τεχνική και όποιες αφηγηματικές επιλογές) αγγίζει ταυτόχρονα τόσο την επινοημένη μυθοπλασία όσο και την αυτομυθοπλασία. Μια εύθραυστη σχέση, αλλά και μια χαμηλών τόνων «εύθραυστη» γραφή, αυτή του Γρηγοριάδη, σ’ αυτό το πιο ξεκάθαρα αποκαλυπτικό του βιβλίο. Και λέω «εύθραυστη», γιατί νιώθεις διαβάζοντας τις λέξεις να ραγίζουν, να σπάνε όπως ο πάγος σε μια χειμωνιάτικη λίμνη, να αφήνουν τα πρόσωπα να αναδυθούν στην αυθεντικότητά τους, να φανούν σχέσεις ειλικρινείς παρά τις εγγενείς δυσκολίες. Κάτω από αυτή τη θεώρηση το Ελσίνκι είναι το πιο «εύθραυστο» βιβλίο του Γρηγοριάδη. Ίσως γι’ αυτό και το καλύτερο μέχρι στιγμής. Ένα σύνθετο στη μορφή βιβλίο, όσο σύνθετες και οι προσωπικές σχέσεις.




Όλες οι επιλογές στον σύνδεσμο:

Hugues Pagan, Οι ανώνυμοι, εκδόσεις Πόλις, 2024

Persival Everett, Τα δέντρα, μτφρ. Πάνος Τομαράς, εκδόσεις Gutenberg (Aldina), 2024

Βαγγέλης Τασιόπουλος, Ο ελεγκτής και άλλες ιστορίες βιοποριστικού έρωτα, εκδόσεις ΑΩ, 2024

Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης, Περιπλέοντας στον κόσμο του Κλάουντιο Μάγκρις, εκδόσεις Οδός Πανός, 2024

Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Ελσίνκι, εκδόσεις Πατάκη, 2024

Κατερίνα Δασκαλάκη, Του λόγου το (αν)αληθές, εκδόσεις Στίξις, 2024

Κωνσταντίνος Σκιπητάρης, Οι σιαμαίες, αυτοέκδοση, 2024

Μιχάλης Μακρόπουλος, Μαργαρίτα Ιορδανίδη, εκδόσεις Κίχλη, 2024

Σπύρος Κανιούρας, Πέτρες, εκδόσεις Κουκκίδα, 2024

Βασίλης Χουλιαράς, Πέρα από την άκρη του κόσμου, εκδόσεις Ενύπνιο, 2024

Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2024

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024 της Bookpress

    

12 Δεκεμβρίου 2024

Γράφουν οι Κώστας Αγοραστός,  Διονύσης Μαρίνος*



Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης με το μυθιστόρημά του Ελσίνκι (εκδ. Πατάκη), μας έδωσε όχι μόνο ένα από τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς αλλά και ένα κομβικό βιβλίο στην προσωπική του συγγραφική διαδρομή.

Η αφήγηση «τρέχει» σε δύο χρόνους και ξετυλίγει τόσο τη διαδρομή των μεταναστών από τα βάθη της Ασίας (ιρακινό Κουρδιστάν) προς τις χώρες της βόρειας Ευρώπης όσο και την προσωπική ιστορία του Αβίρ με τον Αντώνη. Οι τροχιές της ζωής των δύο αντρών εφάπτονται σε ένα σημείο (στην Αθήνα) για να συνεχίσει η καθεμιά τους την πορεία της.

Έγραψε ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης: «Οι δύο άξονες που τέμνονται μεταξύ τους εγκάρσια, αυτός της μετανάστευσης κι αυτός της ανομολόγητης σχέσης, αναδεικνύουν ζητήματα ταυτότητας, η οποία αναγκάζεται να κρύβεται. Ο Αβίρ δεν αποκαλύπτει στις φινλανδικές αρχές ότι είναι Κούρδος, ούτε ότι έχει και ιρακινό διαβατήριο, ώστε να μπορεί με αυτό να επισκέπτεται τους δικούς του, κι αντίστοιχα κρύβει από όλους –κι από τη γυναίκα του, όταν παντρεύεται– τη σχέση του με τον Αντώνη».

Και ο Διονύσης Μαρίνος σημείωσε: «Κάπου στο βάθος σκηνές από την ταινία του Φασμπίντερ «Ο φόβος τρώει τα σωθικά» και το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ζαν Ζενέ Αιχμάλωτος του έρωτα, δείχνουν να αποτελούν σημαντικές εμπνεύσεις για τον Γρηγοριάδη. Το αποτέλεσμα είναι κάτι περισσότερο από δυνατό: είναι ολότελα ανθρώπινο».



Κριτική της Γιούλη Τσακάλου για το Ελσίνκι


 

Το μυθιστόρημα Ελσίνκι του Θοδωρή Γρηγοριάδη, από τις εκδόσεις Πατάκη, είναι μια συγκλονιστική, πολυδιάστατη αφήγηση που μιλά για τη μετανάστευση, την αναζήτηση ταυτότητας, τη διαφορετικότητα και τις δύσκολες επιλογές που καλούνται να κάνουν οι άνθρωποι που ζουν μεταξύ δύο κόσμων.

Η ιστορία του Αβίρ, ενός Ιρακινού πρόσφυγα που αναζητά καταφύγιο στη Φινλανδία, ενσωματώνει τις θεματικές του ξεριζωμού και της αναζήτησης του “σπιτιού” σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει και εξελίσσεται.

Η αφήγηση ξεκινά με τον Αβίρ να περιμένει την άφιξη του αγαπημένου του φίλου Αντώνη στο Ελσίνκι. Ο Αντώνης, που έρχεται από την Ελλάδα, είναι ο άνθρωπος που ο Αβίρ θεωρεί ως τον μοναδικό σύνδεσμο με την πατρίδα του και με μια ζωή που, πλέον, μοιάζει μακρινή και απρόσιτη. Ο Αβίρ έχει περάσει δύσκολες καταστάσεις και έχει υποστεί το βάρος της προσφυγιάς. Από το Ιράκ στην Ελλάδα και από εκεί στη Φινλανδία, οι περιπέτειες του έχουν καθορίσει τη ζωή του, αναγκάζοντάς τον να προσαρμοστεί σε νέα περιβάλλοντα και να αντιμετωπίσει τις συνεχείς προκλήσεις της αλλοτρίωσης και του ανήκειν.

Η ιστορία του Αβίρ δεν είναι απλά μια ατομική πορεία, αλλά μια αναπαράσταση της συνθήκης των προσφύγων και των μεταναστών στον σύγχρονο κόσμο. Οι χαρακτήρες του βιβλίου παλεύουν με τις αντιφάσεις που δημιουργεί η απόσταση από την πατρίδα, ενώ παράλληλα προσπαθούν να χτίσουν νέες σχέσεις και να ενσωματωθούν σε κοινωνίες που πολλές φορές τους βλέπουν με σκεπτικισμό ή και εχθρότητα. Η φιλία του Αβίρ με τον Αντώνη, έναν άνθρωπο που προέρχεται από μια εντελώς διαφορετική κουλτούρα, είναι ορατή ως ο πυρήνας της ανθρώπινης ανάγκης για επικοινωνία και αλληλοκατανόηση.

Η Φινλανδία, και ιδιαίτερα το Ελσίνκι, λειτουργεί ως το σκηνικό για τη σύγκρουση αυτών των διαφορετικών κόσμων. Αν και ο Αβίρ έχει βρει εκεί ένα νέο καταφύγιο, η αίσθηση του ανήκειν παραμένει ασταθής και αμφισβητούμενη. Η χώρα αυτή δεν είναι το ιδανικό καταφύγιο που είχε ονειρευτεί, και η απογοήτευση που νιώθει μπροστά στις δύσκολες πραγματικότητες της μετανάστευσης αποτυπώνεται με έντονη συναισθηματική φόρτιση.

Ο συγγραφέας, Θοδωρής Γρηγοριάδης, συνδυάζει τον λυρισμό με την κοινωνική κριτική, δημιουργώντας ένα μυθιστόρημα που εστιάζει στον εσωτερικό κόσμο των χαρακτήρων, αλλά ταυτόχρονα σχολιάζει τη σύγχρονη κοινωνία. Ο Γρηγοριάδης αναδεικνύει την πολυπλοκότητα της μετανάστευσης και του ξεριζωμού, χωρίς να προσφέρει εύκολες λύσεις ή να καταφεύγει σε στερεότυπα. Αντίθετα, θέτει ερωτήματα για την έννοια της πατρίδας, της οικογένειας και της ταυτότητας στον σύγχρονο κόσμο, δίνοντας στους αναγνώστες τη δυνατότητα να αναστοχαστούν πάνω στην έννοια του ανήκειν και της αποδοχής.


Η γραφή του Γρηγοριάδη είναι ακριβής και διεισδυτική, με σφιχτές περιγραφές και εξαιρετική παρατήρηση των ανθρώπινων συναισθημάτων. Η ρεαλιστική αναπαράσταση των συναισθημάτων του Αβίρ, της Εβίν και των υπόλοιπων χαρακτήρων, καθώς και η ισχυρή αφήγηση των εμπειριών τους από την περιπλάνηση σε διάφορες χώρες, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα που κρατά τον αναγνώστη σε εγρήγορση. Το μυθιστόρημα, αν και πολιτικό και κοινωνικό, διαπνέεται από μια βαθιά ανθρώπινη διάσταση, θέτοντας τα ερωτήματα της αγάπης, της συντροφικότητας και της ελπίδας στον σύγχρονο κόσμο.

Το Ελσίνκι είναι, τελικά, μια ισχυρή μαρτυρία για τον αγώνα των ανθρώπων που προσπαθούν να βρουν το «σπίτι» τους σε έναν κόσμο που συνεχώς μεταβάλλεται. Με την ωριμότητα και την ευαισθησία του συγγραφέα, το βιβλίο αποτυπώνει την πολυπλοκότητα της σύγχρονης προσφυγιάς, ενώ αναδεικνύει τις διαρκείς αναζητήσεις και τις θυσίες που απαιτούνται για την αναγνώριση του εαυτού και του άλλου.


 Ελεύθερος Τύπος. 2/12/2024


Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου 2024

***Ανασκόπηση 2024*** 3η ανασκόπηση *** ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ σε Ραδιόφωνο, Τηλεόραση.



  Στην *Τηλεόραση*: --Στο Κανάλι της Βουλής η Σταυρούλα Παπασπύρου μίλησε για το βιβλίο στο "Βιβλιοβούλιο". 

Στο *Ραδιόφωνο* μιλήσαμε από Κομοτηνή μέχρι Κύπρο! Εδώ είμαστε:

--Συζήτηση με την Αναστασία Γρηγοριάδου. 4 Νοεμβρίου  στην εκπομπή "καλημέρα" στον 9,58fm της ΕΡΤ3. Διαδικτυακή ακρόαση: https://www.ertecho.gr/radio/958fm/

--Με την Μαρκέλλα Μικέλη, στο Ράδιο Ε103 Σερρών και στην εκπομπή Αρχίζουν από "Ε: https://www.youtube.com/watch?v=KsyVUVHzRgI

--Στην ΕΡΤ Κομοτηνής με την Rena Samara-maina.

-- Με τον ραδιοφωνικό παραγωγό Dimitri G στην εκπομπή PRIMETIME (16:00-19:00) στον ΠΟΛΙΤΗ 107,6 & 97,6 της Κύπρου.

--Με τον Κωνσταντίνο Μοστράτο στον Αθήνα 9.84. "Αθήνα το φελέκι σου".

--στο ΔΕΥΤΕΡΟ πρόγραμμα με την Λίνα Νικολακοπούλου και την Αλεξάνδρα Χριστακάκη "Με τα πόδια μέχρι την αλήθεια".

--Στο Δεύτερο Πρόγραμμα στην εκπομπή 'Σε πρώτο πρόσωπο' που επιμελείται ο Δημήτρης Μεϊδάνης.

--Με την Maria Samolada τον Ιούνιο.  στο City 106.1 Θεσσαλονίκης.

Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2024

***Ανασκόπηση 2024*** 2. ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ: για το Ελσίνκι




 Στους επτά μήνες κυκλοφορίες το "Ελσίνκι" είχε τις περισσότερες δημοσιεύσεις σε αντίστοιχο διάστημα από κάθε προηγούμενο βιβλίο μου. 16 κριτικές καταχωρεί η βιβλιονέτ:

* Διώνη Δημητριάδου: 10 Κριτικές Αναγνώσεις από τη σύγχρον Πεζογραφία. Fractal 10/12/2024

*Γιούλη Τσακάλου. Στον Ελεύθερο τύπο.  2/12/2024

*Γιώργος Περαντωνάκης. Διπλές ταυτότητες ως μορφές απόκρυψης. www.bookpress.gr. 31/10/2024

*Γρηγόρης Τεχλεμετζής. Ελσίνκι.  http://www.periou.gr. 24/08/2024

*Λίνα Πανταλέων. Άπατρις αγάπη Η Καθημερινή. 11/08/2024

*Κώστας Αγοραστός. Θεόδωρος Γρηγοριάδης: «Κλείνει ένας κύκλος αγάπης και γραφής  ταυτόχρονα» www.bookpress.gr 19/07/2024

*Τέσυ Μπάιλα. Η ζωή και η κοινωνική «βιτρίνα» της Η Καθημερινή. 14/07/2024

*Γιάννης Καλογερόπουλος. Ελσίνκι NO14ME 11/07/2024

*Ευγενία Μπογιάνου. Σύνορα και ταυτότητες. frear.gr. 01/07/2024

*Θεοφάνης Παναγιωτόπουλος. «Ένα βιβλίο για την επίπλαστη ελευθερία μας, τις κοινωνικές  αδικίες, τους προσωπικούς και συνεχείς αγώνες» Fractal 18/06/2024

*Χρύσα Φάντη. Αδιέξοδη περιπλάνηση Εφημερίδα των Συντακτών 08/06/2024

*Διονύσης Μαρίνος. Μια αγάπη κόντρα σε όλους και σε όλα. www.bookpress.gr 07/06/2024

*Ελένη Γκίκα. Το βιβλίο κι ο συγγραφέας του | Η κινούμενη άμμος της ζωής μας. Fractal 04/06/2024

*Μικέλα Χαρτουλάρη. Σάρκα και σύνορα, ίλιγγος και δάκρυα. Η Εποχή. 02/06/2024

*Αλέξανδρος Παπαδόπουλος. Το “Ελσίνκι” του Θοδωρή Γρηγοριάδη και μια γλυκιά μέρα  στην Αθήνα https://olafaq.gr 30/05/2024

*Νίκος Μπακουνάκης. «Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη: Η ερωτική σχέση του Έλληνα  Αντώνη και του Κούρδου Αβίρ. Lifo. 26/05/2024

*Αλέξανδρος Ζωγραφάκης. «Η ευαισθησία των άλλων». www.istos.gr

----------------------------^^^^-----------------------------

Άλλες βιβλιοκριτικές (εκτός bibΙionet) σε διαδικτυακά περιοδικά και εφημερίδες της επαρχίας:

* Bookpress. Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024. 12 Δεκεμβρίου 2024 

* Στο ΒΗΜΑ παρουσίαση στις καλοκαιρινές προτάσεις. 

* Η Katerina Dafermou-Κατερίνα Δαφέρμου στο mononews.gr.  

* Stella Eressiou. Στην στήλη της "Στέλλα, Κρατάω Βιβλίο" στην αθηΝΕΑ.

* Βαγγέλης Χατζηβασιλείου στο "K report" (συνδρομητικό).

* Ρένα Σαμαρά-Μάινα, «Ελσίνκι»: Στο κυνήγι για μια νέα πατρίδα, μια ζεστή αγκαλία, Παρατηρητής της Θράκης, 30/10/24

*Ηρακλής Μίγδος, Για το "Ελσίνκι" του Θ. Γρηγοριάδη, tovivlio.net, 22/7/24

*Άγγελος Μαλλίνης, «Ελσίνκι» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη, ''Exostis.gr'', 11/6/2024

*Στον "Ελεύθερο Τύπο" ο συγγραφέας Στέφανος Δάνδολος γράφει "Για το βιβλίο που διάβασε".

*Επίσης έγραψαν στα βιβλιοφιλικά τους blog η Ρίτα Μπαούση, ο Γιάννης Ζαραμπούκας. 

*Στο deBop μια δημιουργική συζήτηση με τον μουσικό και δημοσιογράφο, Γιάγκος Πλατής-Γιάγκος Πλατής

Το βιβλίο υπήρχε σε πολλές λίστες, προτάσεις, στο  news247 (Θεοδόσης Μίχος), Ελεύθερο Τύπο, Popaganda,  

*Και πάλι Η Καθημερινή της Κυριακής στο Κ, στο αφιέρωμα για βιβλία. 

*Ο Γιάννης Μπασκόζος στον ο αναγνώστης o anagnostisο προτείνει δέκα βιβλία για το καλοκαίρι.

Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου 2024

***Ανασκόπηση 2024 ***1η ανασκόπηση***Δημόσιες παρουσιάσεις***



 1η ανασκόπηση: Δημόσιες Παρουσιάσεις   

--Πρώτη παρουσίαση τον Μάϊο στην Θεσσαλονίκη στην Διεθνή Έκθεση Βιβλίου.

--Τον Ιούνιο στην Αθήνα  με το βιβλιοπωλείο "Λεξικοπωλείο" στο καφέ "Αερόστατο" .

 --Τον Σεπτέμβριο  στην Λέσχη Ανάγνωσης της Εταιρείας Συγγραφέων.

--Τον Οκτώβριο στον Πειραιά στο Fata Libelli  με την ομάδα ανάγνωσης του βιβλιοπωλείου.

--Τον Νοέμβριο στα Χανιά, στο Βάμο με το φροντιστήριο Παλλάδιο, σε δύο ΓΕΛ Χανίων και στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων. -- 28 Νοεμβρίου στην Λέσχη Φιλαναγνωσίας στη Νέα Σμύρνη. 

Έτσι κλείνει και ο φετινός κύκλος των συναντήσεων επτά μήνες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου. Α

Και στις 7 Δεκεμβρίου, το Σάββατο 1-3 μμ, θα βρίσκομαι στο βιβλιοπωλείο Κωνσταντινίδης στη Θεσσαλονίκη για τα Χρόνια Πολλά και άλλες χριστουγεννιάτικες ευχές.



Εκδόσεις Πατάκη-Patakis Publishers/Αναστασία Γρηγοριάδου

Roula Vouraki/Παλλάδιον/Varvara Perraki

Klety Sotiriadou/Μαριγώ Αλεξοπούλου

Mikela Chartoulari/Το Λεξικοπωλείο - To Lexikopoleio/Αερόστατο

Βιβλιοπωλείο Fata Libelli/δημήτρης χριστόπουλος

Τοτα Ποταμιτη/Λέσχη Ανάγνωσης Νέας Σμύρνης

Βιβλιοπωλείο Κωνσταντινίδης


Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 2024

Ίαν ΜακΓιούαν «Εξιλέωση»



Ρομάντζο πέρα από διδακτισμούς και ηθικολογίες

Μετάφραση: Γιάννης Σκαρπέλος, εκδόσεις Πατάκης, 2024   


Γράφει ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης


Στην Εξιλέωση ο Ίαν ΜακΓιούαν δίνει φωνή σε μια 77χρονη αγγλίδα συγγραφέα και εστιάζει σε μια κρίσιμη περίοδο της Βρετανίας ανάμεσα στο 1935 και το 1940. Όσοι είχαν συνηθίσει την πρώτη περίοδο του συγγραφέα, την πιο σκοτεινή, κλειστοφοβική και μακάβρια, εδώ θα διαβάσουν ένα μυθιστόρημα που απλώνεται σε τέσσερα μέρη, από τις εξοχές της νότιας Αγγλίας προπολεμικά, στη Δουνκέρκη με την υποχώρηση του βρετανικού στρατού, στο Λονδίνο τον καιρό του πολέμου και πίσω πάλι στην εξοχή το 1999. Στην πρώτη σελίδα παρατίθεται ένα απόσπασμα από το «Το αβαείο του Νορθάνγκερ» της Τζέιν Όστεν, μιας και στα δύο μυθιστορήματα εντοπίζονται ομοιότητες στη συμπεριφορά των ηρωίδων τους. Στην Εξιλέωση ανιχνεύονται επίσης επιρροές από την παράδοση της αγγλικής λογοτεχνίας: Του Χένρι Τζέιμς στο «Τι είδε η Μέιζι», της Βιρτζίνια Γουλφ στο «Κύματα» και του Ε. Μ. Φόρστερ στο «Ταξίδι στην Ινδία».

Το πρώτο μέρος διαδραματίζεται μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα του 1935 στο εξοχικό των πλούσιων Τάλλις. Η μικρότερη κόρη, η Μπραϊόνυ, μόλις δεκατριών χρονών, ζει μέσα στον κόσμο της φαντασίας και των βιβλίων της, ενώ ετοιμάζει μια θεατρική παράσταση. Η περιέργεια και η ανησυχία της για όσα συμβαίνουν στον κόσμο των μεγάλων, την πείθει ότι κάτι τρέχει με τη μεγαλύτερη αδελφή της, Σεσίλια, και τον Ρόμπι Τέρνερ, τον προστατευόμενο της οικογένειας. Από μακριά τούς βλέπει δίπλα στο σιντριβάνι να διαφωνούν, ενώ η Σεσίλια κρατάει ένα πολύτιμο βάζο. Εκείνος είναι όμορφος, έξυπνος, παιδικός φίλος και συμφοιτητής της Σεσίλια στο πανεπιστήμιο· ο πατέρας της ανέλαβε να τον σπουδάσει όταν η μητέρα του, που δούλευε από χρόνια στην οικογένεια, απέμεινε μόνη. Ο αδέξιος Ρόμπι σπάει το βάζο, η Σεσίλια τον βρίζει και βουτάει στο σιντριβάνι αναζητώντας τα σπασμένα κομμάτια. Η Μπραϊόνυ ερμηνεύει διαφορετικά το συμβάν και, με υστερική εγρήγορση, αναλαμβάνει να προστατέψει την αδελφή της.

Ο Ρόμπι, αναστατωμένος, γράφει ένα τολμηρό γράμμα για την Σεσίλια, όμως δεν σκοπεύει να της το στείλει και μετά ετοιμάζει ένα άλλο. Κατά κακή του τύχη δίνει το λάθος γράμμα στη Μπραϊόνυ για να το πάει στην αδελφή της. Μια λέξη «απαγορευμένη», μια σεξουαλική φράση, ταράζει τα κορίτσια και πυροδοτεί τις απρόβλεπτες εξελίξεις.

Η Μπραϊόνυ είναι σίγουρη πως απειλείται η Σεσίλια και η τάξη του σπιτικού τους από «κάτι βαθιά ανθρώπινο, αρσενικό». Η πεποίθησή της δικαιώνεται όταν βλέπει στο μισοσκόταδο της βιβλιοθήκης τον Ρόμπι να αγκαλιάζει την αδελφή της. Η Μπραϊόνυ πρέπει να την σώσει, να προλάβει το κακό. Λίγο αργότερα όταν η επισκέπτρια και εξαδέλφη τους Λόλα βιάζεται από έναν άγνωστο στο σκοτεινό δάσος, η Μπραϊόνυ δεν αμφιβάλλει για τον δράστη. Ο Ρόμπι συλλαμβάνεται. Το παιδικό θεατρικό έργο της Μπραϊόνυ δεν θα παιχθεί ενώ ένας νέος άντρας καταλήγει στη φυλακή. Ένα μικρό κορίτσι είναι ήδη ο πιο διαβολικός χαρακτήρας του μυθιστορήματος και ο ΜακΓιούαν επιστρέφει στα παλιά του λημέρια.


Σαν μια ξεχωριστή, πολεμική, νουβέλα

Στο δεύτερο μέρος, ο Ρόμπι βρίσκεται στη Γαλλία, στην άτακτη οπισθοχώρηση του αγγλικού στρατού. Αυτό το κομμάτι θα μπορούσε να σταθεί από μόνο του σαν μια ξεχωριστή, πολεμική, νουβέλα. Μοναδική του διαφυγή η σκέψη της Σεσίλια, οι λίγες ώρες που περάσανε μαζί μετά την αποφυλάκισή του. Εκείνη είχε ξεκόψει από την οικογένειά της και προσπαθούσε να πάρει δίπλωμα νοσοκόμας. Ο Ρόμπι είναι αποφασισμένος να την παντρευτεί, να αποδείξει την αθωότητά του, να εκδικηθεί την Μπραϊόνυ η οποία «ναι, ήταν παιδί. Δεν στέλνουν όμως όλα τα παιδιά κάποιον στην φυλακή με ψέματα».

Στο τρίτο μέρος, η Μπραϊόνυ, νοσοκόμα, ήρεμη, απρόσιτη αλλά πολύ εργατική, φροντίζει τους βαριά τραυματισμένους στρατιώτες, θέλοντας να ξεπλύνει τις ενοχές της, όμως ποτέ «δεν θα κατόρθωνε να διαγράψει το κακό που έκανε. Ήταν ασυγχώρητη». Επισκέπτεται τη Σεσίλια προσπαθώντας να δικαιολογήσει την παιδική της συμπεριφορά, ενώ ξαφνικά εμφανίζεται ο Ρόμπι εξοργισμένος: «Ξέρεις καθόλου πώς είναι μέσα;» την ρωτάει με περιφρόνηση.

Η δεκαοκτάχρονη Μπραϊόνυ αποτραβιέται. «Ένιωθε διαγραμμένη, σαν να μην υπήρχε στο δωμάτιο, και ανακουφίστηκε». Τους αποκαλύπτει ποιος ήταν ο αληθινός βιαστής, τους υπόσχεται να αλλάξει κατάθεση στην αστυνομία. Στο μεταξύ παίρνει απάντηση από τον εκδότη και συγγραφέα Σίρυλ Κόνολλυ για το χειρόγραφό της που δεν είναι παρά η ιστορία που βίωσε και έγραψε αποζητώντας την εξιλέωση· το δούλευε σε διαφορετικές εκδοχές όλα αυτά τα χρόνια. Έτσι κι εμείς διαβάζουμε ένα κείμενο που μας καθιστά μάρτυρες όχι μόνον της βιωματικής της εμπειρίας αλλά και της δημιουργικής του εξέλιξης.


Τελικά υπάρχει εξιλέωση;

Στο τέταρτο μέρος, ένα σύντομο κεφάλαιο, βρισκόμαστε στο Λονδίνο το 1999. Η Μπραϊόνυ είναι εβδομήντα επτά πια ετών. «Σβήνω περνώντας στην άγνοια», γράφει. Θα επιστρέψει όμως στο οικογενειακό της σπίτι, που μετατράπηκε σε ξενοδοχείο, για να γιορτάσει τα γενέθλιά της ανάμεσα σε νεότερους συγγενείς. Από το πάρτι λείπει η Σεσίλια και ο Ρόμπι, εξαφανισμένοι οριστικά από τη ζωή όλων. Η δισέγγονη του αδελφού της Λίον παίζει το έργο «Η δοκιμασία της Αραμπέλλας» που βρέθηκε στο παλιό τετράδιο της Μπραϊόνυ. Εκείνη αναλογίζεται το δικό της μυθιστόρημα που το ξεκίνησε το 1940 και μόλις το τελείωσε. Ωστόσο, «δεν υπάρχει εξιλέωση για τον Θεό, ή για τους μυθιστοριογράφους»…


Υποδειγματικό κείμενο μεταμυθοπλαστικής γραφής

Ο Ίαν ΜακΓιούαν γράφει μια συγκλονιστική ιστορία, ένα συγκινητικό ρομάντζο μακριά από διδακτισμούς και ηθικολογίες. Η αγάπη του Ρόμπι και της Σεσίλια δοκιμάζεται αμείλικτα εξαιτίας ενός κακόβουλου ψέματος. Μπορεί η Σεσίλια να μην το πίστεψε ποτέ, όμως η αποδοχή του ψέματος από τον οικογενειακό της κύκλο διέσυρε έναν νέο άνθρωπο που, λόγω της ταπεινής του καταγωγής, έπρεπε να «πληρώσει» για την ομορφιά και την επιτυχία του. Η Εξιλέωση είναι ένα πολυεπίπεδο βιβλίο και καθόλου τυχαία θεωρείται το καλύτερο και πιο μελετημένο μυθιστόρημα του Ίαν ΜακΓιούαν. Την εποχή που κυκλοφόρησε γράφτηκαν δεκάδες κριτικές, ορισμένες από τους πιο σημαντικούς κριτικούς της αγγλικής λογοτεχνίας αλλά και από αναγνωρισμένους συγγραφείς όπως ο Τζον Απντάικ κ.ά. Στις σύγχρονες σπουδές λογοτεχνίας θεωρείται υποδειγματικό κείμενο μεταμυθοπλαστικής γραφής, εύφορο για πολλαπλές θεωρητικές προσεγγίσεις. 

 Ήταν υποψήφιο για το βραβείο Booker to 2001, όμως ο ΜακΓιούαν είχε ήδη κερδίσει το βραβείο με το μυθιστόρημα «Άμστερνταμ» το 1998. Το 2007, γυρίστηκε ταινία σε σκηνοθεσία του Τζον Ράιτ. Πάντως η Εξιλέωση παραμένει το μοναδικό βιβλίο του Ίαν ΜακΓιούαν που εμφανίζεται σε πολλές διαφορετικές λίστες με τα καλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών, του 20ού αιώνα. Απομένει να δούμε την αντοχή του και στον δικό μας αιώνα.


Η Εποχή, Η εποχή των βιβλίων.     2/11/24



Διώνη Δημητριάδη 10 Κριτικές Αναγνώσεις από τη σύγχρονη Πεζογραφία

                 fractal 10/12/24 Γράφει η  Διώνη Δημητριάδου  //         Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Ελσίνκι, εκδόσεις Πατάκη, 2024 Την ιστορία τ...