Χαβιέρ Θέρκας Η ταχύτητα του φωτός

Ο συγγραφέας; Ενας μπάσταρδος ψεύτης, που δεν έχει απαντήσεις

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

Τις πληγές του Ισπανικού Εμφυλίου, μοντάροντας αριστοτεχνικά Ιστορία και μυθοπλασία, «έξυσε» ο 46χρονος Χαβιέρ Θέρκας στους «Στρατιώτες της Σαλαμίνας» («Πατάκης», μετάφραση Ελισώ Λογοθέτη) και έγινε διεθνώς γνωστός. Το βιβλίο του, εκτός από παγκόσμιο εκδοτικό φαινόμενο, έγινε και ταινία από τον Νταβίντ Τρουέμπα.

Μετά τον ιδεολογικό θεμελιωτή της ισπανικής φασιστικής Φάλαγγας, Ραφαέλ Σάντσεθ Μάθας, πρωταγωνιστής του τελευταίου βιβλίου του έγινε ένας βετεράνος του Βιετνάμ. Ωστόσο η «Ταχύτητα του φωτός» («Πατάκης», μετάφραση Αγγελική Βασιλάκου), πέρα από ένα βιβλίο για τον «βρώμικο» αμερικανικό πόλεμο, πρωτίστως είναι ένα έργο που μιλά για τα βάσανα της συγγραφής, το ψέμα και την ενοχή. Προχθές τιμήθηκε με το βραβείο ξένου μυθιστορήματος του περιοδικού «(δε)κατα», γεγονός που έφερε τον πολυβραβευμένο Θέρκας για πρώτη φορά στην Αθήνα.

Η γνωριμία με έναν βετεράνο του Βιετνάμ έκανε τον Θέρκας να συγγράψει το τελευταίο του βιβλίο «Ταχύτητα του φωτός». Τώρα επιστρέφει συγγραφικά στην Ισπανία και την πρόσφατη Ιστορία της

Μετά τον Ισπανικό Εμφύλιο, το Βιετνάμ. Ο πόλεμος είναι λογοτεχνική εμμονή σας;

«Είναι εμμονή της λογοτεχνίας. Οι άνθρωποι αγαπάμε τον πόλεμο -μέσα στο πλαίσιο της Ιστορίας- αφού εμπεριέχει τα πάντα: και το χειρότερο και το καλύτερο. Γιατί η Ιστορία δεν είναι κάτι που συμβαίνει έξω από εμάς. Αυτό κάνουν και τα βιβλία μου: θεωρούν το παρελθόν παρόν».

Καταπιαστήκατε με το Βιετνάμ την περίοδο που μαινόταν ο πόλεμος στο Ιράκ. Θέλατε να γίνουν ανάλογοι συνειρμοί;

«Οχι, παρ' όλο που το Ιράκ είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με το Βιετνάμ. Με μια διευκρίνιση: το Ιράκ είναι πολύ χειρότερο από το Βιετνάμ».

Γιατί όμως ένας Ισπανός να ασχοληθεί με τον πόλεμο του Βιετνάμ; Το βιβλίο σας είναι όντως, όπως φαίνεται, αυτοβιογραφικό;

«Εγραψα για το Βιετνάμ γιατί όντως κατά τη διάρκεια παραμονής μου στις ΗΠΑ γνώρισα έναν βετεράνο του. Ομως το περιεχόμενο του βιβλίου δεν είναι η ζωή μου. Ο συγγραφέας δεν αποκαλύπτει στα βιβλία του τον αληθινό εαυτό του. Φοράει μάσκες. Ακόμη κι όταν ο ήρωας έχει το όνομά μου και πάλι μάσκα είναι, που με κρύβει περισσότερο από μια τριτοπρόσωπη αφήγηση. Τι θα πει περσόνα; Μάσκα. Μας κρύβει και την ίδια στιγμή αποκαλύπτει τον βαθύτερο πυρήνα μας. Ενα βιβλίο μολονότι δεν είναι αυτοβιογραφία αποκαλύπτει τα αισθήματά μου τη στιγμή που γράφεται. Ο Γούντι Αλεν στις ταινίες του δεν μιλά για τη ζωή του. Κι όμως, στις ταινίες του είναι περισσότερο ο εαυτός του απ' ό,τι είναι στη ζωή. Είναι ένα παράδοξο της τέχνης: κρύβεις τον εαυτό σου ενώ τον αποκαλύπτεις».

Το alter ego σας είναι ένας φρικτός ψεύτης. Με έναν τρόπο νομιμοποιείτε το ψέμα.

«Θέλω να ψεύδομαι. Η λογοτεχνία είναι ένα ψέμα που λέει αλήθειες. Ο Πλάτων έχει πει ότι η λογοτεχνία είναι ποίηση. Η ποίηση είναι μια απάτη, στην οποία ο ψεύτης είναι πιο ειλικρινής από αυτόν που λέει αλήθεια. Ο χαρακτήρας του βιβλίου διαρκώς ψεύδεται. Ποτέ δεν ξέρουμε τι έχει συμβεί πραγματικά. Ομως δεν είναι αυτό μια πρωταρχική συνθήκη στην ανάγνωση; Η λογοτεχνία είναι ένα παιχνίδι γεμάτο παγίδες. Και ο συγγραφέας ένας μπάσταρδος που λέει ψέματα χωρίς να δίνει απαντήσεις. Το αντίθετο του ιερέα!».

Το αίσθημα της ενοχής κυριαρχεί στην «Ταχύτητα», όπως και στους «Στρατιώτες της Σαλαμίνας».

«Ναι, γιατί είμαστε υπεύθυνοι. Σήμερα έχουμε αποφασίσει ότι δεν έχουμε καμία ευθύνη. Η ψυχανάλυση μας δίνει το άλλοθι. Μπορεί να μην είμαι ένοχος για το ότι γεννήθηκα αλλά είμαι για ό,τι κακό έχω κάνει. Κι ως συγγραφέας είμαι υπεύθυνος για ό,τι γράφω. Είμαι υπεύθυνος, γιατί οι λέξεις φτιάχνουν κι αλλάζουν τον κόσμο».

Μιλάτε για την ευθύνη της λογοτεχνίας.

«Φυσικά. Και στους «Στρατιώτες» και στην «Ταχύτητα» η λογοτεχνία καθορίζει τις εξελίξεις. Οι «Στρατιώτες» μιλάνε για τον άνθρωπο που με την ποίηση και τη λογοτεχνία έπεισε κόσμο να μετάσχει στον Εμφύλιο. Στην «Ταχύτητα» ο Ρόντνεϊ πηγαίνει στο Βιετνάμ εξαιτίας της λογοτεχνίας που μπόλιασε την ιδέα της ηρωικής Αμερικής. Υπάρχει ευθύνη. Οι συγγραφείς είμαστε υπεύθυνοι».

Οπως γράφετε στο βιβλίο, ο συγγραφέας δεν χρειάζεται ταλέντο, αλλά επιμονή;

«Αν δεν επιμείνεις, αν δεν δουλέψεις, δεν ξέρεις αν έχεις ταλέντο. Δεν χρειάζεται όμως να είσαι σοφός για να είσαι καλός συγγραφέας. Πρέπει να είσαι εμμανής. Μπορεί να είσαι 60 ετών, να έχεις γράψει 20 βιβλία, αλλά όταν ξυπνάς το πρωί και κάθεσαι να γράψεις ξεκινάς από την αρχή. Παρ' όλο που ξέρω ότι μπορώ να γράψω ένα βιβλίο, για να είναι καλό πρέπει να δώσω τη μάχη μου. Είσαι διαρκώς ανασφαλής».

Σε παλιότερη συνέντευξη μου είχατε πει ότι επιδίωξή σας είναι έπειτα από κάθε βιβλίο να είστε άλλος άνθρωπος. Με ποιον τρόπο αλλάξατε μετά την «Ταχύτητα του φωτός»;

«Γράφοντάς την ανακάλυψα ότι κι εγώ, όπως καθένας, υπό συγκεκριμένες συνθήκες μπορώ να διαπράξω άθλια πράγματα. Ανακάλυψα ότι λόγω του φόβου μας θέλουμε να καταστρέφουμε. Εγώ κι εσείς, αξιοπρεπείς και κανονικοί άνθρωποι, κρύβουμε μέσα μας ένα τέρας. Και πρέπει να το κοιτάξουμε κατάματα. Αυτό έκανα με το βιβλίο». *

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 11/06/2008