ΜΙΛΟΡΑΝΤ ΠΑΒΙΤΣ (1929-2009)

Έφυγε ο Σέρβος συγγραφέας του "Λεξικού των Χαζάρων" του 'Δεύτερου σώματος", έναν συγγραφέα που είχα διαβάσει πολύ την δεκαετία του ενενήντα και είχα την ευκαιρία να τον ακούσω να μιλάει και στην Αθήνα.

Έργα του:

* «Δεύτερο Σώμα» (Εστία)

* «Το λεξικό των Χαζάρων» (Καστανιώτης)

* «Το γυάλινο σαλιγκάρι» (Καστανιώτης)

* «Καπέλο από δέρμα ψαριού» (Καστανιώτης)

* «Για πάντα και μια μέρα παραπάνω» (Εστία)

* «Τελευταία αγάπη στην Κωνσταντινούπολη» (Εστία)

* «Η εσωτερική πλευρά του ανέμου ή η αγάπη και ο θάνατος της Ηρώς και του Λέανδρου» (Εστία)

Παραθέτω κείμενο του Βασίλη Καλαμαρά στην Ελευθεροτυπία:

Ο Γιουγκοσλάβος συγγραφέας Μίλοραντ Πάβιτς ήρθε στην Αθήνα για δύο εκδηλώσεις

Αρνηση πολέμου, κατάφαση ζωής

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

Το «Λεξικό των Χαζάρων» του Μίλοραντ Πάβιτς είχε μεταφραστεί στα ελληνικά πολλά χρόνια πριν η διάσπαση της πρώην Γιουγκοσλαβίας φέρει κοντά τούς γνωστούς άγνωστους λαούς της νοτιοανατολικής Ευρώπης ή της Βαλκανικής Χερσονήσου, αν προτιμάτε. Μόνον που τότε, στην πρώτη έκδοσή του, το «μυθιστόρημα - λεξικό σε εκατό χιλιάδες λέξεις» επισημάνθηκε κυρίως από τους γνώστες της λογοτεχνίας του συγκεκριμένου πολιτιστικού χώρου ή από αυτούς που διέθεταν λογοτεχνική μύτη.

Ο Μίλοραντ Πάβιτς ενώ υπογράφει βιβλία του

Ομως, οι ΝΑΤΟϊκοί βομβαρδισμοί που χώρισαν τους διανοούμενους της Ευρώπης στα δύο, σε φιλοδυτικούς και φιλοανατολικούς, κίνησαν και επιτάχυναν τις διαδικασίες μετάφρασης της βαλκανικής λογοτεχνίας. Μέσα σ' αυτά τα συμφραζόμενα, ήρθε στη χώρα μας και ο 78χρονος σήμερα Μίλοραντ Πάβιτς.

Αυτές τις ημέρες τον συναντήσαμε με αφορμή τη διπλή εμφάνισή του: προχθές στο Μέγαρο Μουσικής, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Mega-ron Plus», με ομιλητή το δημοσιογράφο Ηλία Μαγκλίνη και την ηθοποιό Μάνια Παπαδημητρίου, και χθες στο βιβλιοπωλείο «Ιανός», όπου υπέγραψε αντίτυπα των βιβλίων του στους αναγνώστες του. Με τις άοκνες προσπάθειες της Ζωζώς Λιδωρίκη των Διεθνών Σχέσεων Πολιτισμού, που τον εκπροσωπεί σε Ελλάδα και Κύπρο από το 1994. «Καλά νέα!» ήταν η αντίδρασή του, όταν τον ρωτήσαμε να σχολιάσει την αθωωτική απόφαση του Δικαστηρίου της Χάγης αναφορικά με τις σφαγές αμάχων στη Σρεμπρένιτσα.

Θρησκευόμενος

Ως παιδί έζησε τη γερμανική κατοχή, ως ώριμος άντρας τούς πρόσφατους βομβαρδισμούς του Βελιγραδίου. Ετσι, η λογοτεχνία του βγαίνει κατ' ευθείαν από την άρνηση του πολέμου και την κατάφαση της ζωής. Αυτό είναι το θέμα του τελευταίου του μυθιστορήματος «Δεύτερο σώμα», μια αναφορά στη ζωή του Ιησού Χριστού και στην προσδοκία της ανάστασης: «Πιστεύω στη χριστιανική μεταφυσική, γι' αυτό ζητώ από τους αναγνώστες να διαβάζουν τη λογοτεχνία μου σταυρωτά κι όχι διαγώνια, όπως θέλουν οι κριτικοί μου», λέει και χαράζει σ' ένα χαρτί έναν σταυρό: «Η οριζόντιος γραμμή είναι η ζωή και η κάθετος η διαγώνια», εξηγεί. Το συγκεκριμένο βιβλίο, όπως και το «Μυθιστόρημα των παιδιών», θα κυκλοφορήσει από την «Εστία», ενώ ετοιμάζεται και μία ανθολογία παλαιότερων διηγημάτων του από τον «Καστανιώτη».

Δεν ακούει μουσική όταν γράφει, υποκλίνεται ωστόσο στη μουσικότητα των πατερικών κειμένων και ιδιαιτέρως του Ιωάννη Χρυσοστόμου, του Ιωάννη Δαμασκηνού και του Μεγάλου Βασιλείου. «Ημουν παιδί όταν άκουγα στα ελληνικά τον λόγο τους, όταν πήγαινα στην εκκλησία. Δεν τους καταλάβαινα, αφηνόμουν όμως στη μουσική τους», θυμάται. Μ' αυτές τις ακουστικές εικόνες εφοδιασμένος, περιχαράκωσε τον προσωπικό του κόσμο, κάνοντας την αρχή με ποιήματα. «Θεωρώ τον εαυτό μου διακόσια χρόνια συγγραφέα, καθώς ένας μακρινός πρόγονός μου με το ίδιο επώνυμο δημοσίευσε μια συλλογή διηγημάτων το 1766», προσδιορίζει τους πρόγονους του, μεγεθύνοντας τον χρόνο με όρους αιωνιότητας.

...Και φιλομοναρχικός

«Μέχρι το 1984 ήμουν ο λιγότερο διαβασμένος συγγραφέας στη χώρα μου. Εκτοτε ο πλέον διαβασμένος», ανακεφαλαιώνει τη συγγραφική του ζωή, με διάθεση χιούμορ κι όχι παραπόνου. Τα είδη του λεξικού, του σταυρόλεξου, της κλεψύδρας και του ταρό τα χειρίστηκε αριστοτεχνικά στα μυθιστορήματά του, γιατί παραπέμπουν στη θραύση της αφήγησης και στα απρόοπτα του ονείρου: «Ωστόσο», αποφαίνεται, «το μυθιστόρημα είναι σαν τον καρκίνο, ζει από τις μεταστάσεις του». Ως μετρ του παιχνιδιού που είναι, αυτός ο βυζαντινός και φιλομοναρχικός, δηλώνει ότι «τιμωρήθηκα για τη χαρά που παίρνω από τη γραφή, με το να είμαι ο πιο γνωστός συγγραφέας του πιο μισητού έθνους, της Σερβίας» και επισημαίνει ότι «ιδιαίτερα στον πολιτιστικό τομέα υπάρχει πάντα ένα τείχος που χωρίζει τη Δυτική από την Ανατολική Ευρώπη».

«Ο 21ος αιώνας θα είναι πολύ ταχύτερος από τον 20ό», μελλοντολογεί και προσθέτει ότι «ποτέ μέχρι σήμερα στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν γράφαμε και δεν διαβάζαμε τόσο πολύ. Και ποτέ δεν τυπώθηκαν τόσο πολλά βιβλία, γεγονός που αποδεικνύει ότι έχουμε το φαινόμενο του εκδημοκρατισμού των εκδόσεων, καθώς απευθύνονται σε μεγάλο αριθμό αναγνωστών». Πιστός των νέων τεχνολογιών, υποστηρίζει ότι «ο άνθρωπος από την ταχύτητα που ζει γίνεται νεότερος», γι' αυτό δεν αρνείται να χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book), «γιατί δεν θα κόβονται τόσα πολλά δέντρα και θα διατηρήσουμε τους πνεύμονες της Γης».

Από τις γυναίκες συγγραφείς έχει πολλά να περιμένει, γιατί διαθέτουν «ευαισθησία και αίσθημα». Ξεχωρίζει τη Ρωσίδα Εκατερίνα Σαντούρ, τη Βρετανίδα Τζόαν Ρόουλινγκ, την Αμερικανίδα Τρέισις Σεβαλιέ και τις συμπατριώτισσές του Ισιντόρα Μπγελίκα, Γιασμίνα Μιχαΐλοβιτς (η σύζυγος Πάβιτς), Νέντα Τοντόροβιτς.

Ο Νίκος Καρατζάς του «Ιανού» δώρισε στον Σέρβο συγγραφέα το «Φωτογραφικό οδοιπορικό στο Αγιον Ορος 1969 - 2001» του Κώστα Μπαλάφα («Μουσείο Μπενάκη») και στη σύζυγό του αγγλική μετάφραση ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη, με εισαγωγή του Γ. Π. Σαββίδη («Ικαρος»).

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 28/02/2007