ΜΑΪΚΛ ΟΝΤΑΑΤΖΕ

ΜΑΪΚΛ ΟΝΤΑΑΤΖΕ

DIVISADERO

Μετάφραση: Ιλάειρα Διονυσοπούλου

Καστανιώτης 2009

Η επιστροφή του Μάικλ ΄Οντατζε με ένα μυθιστόρημα πάνω στις διαλυμένες οικογενειακές σχέσεις, στην απώλεια της ταυτότητας και στα όρια των ανθρωπίνων σχέσεων δοσμένα με μία υποβλητική ποιητική αλλά και ρεαλιστική γραφή.

Το μυθιστόρημα ξεκινάει τη δεκαετία του εβδομήντα στην Νότια Καλιφόρνια σε ένα αγρόκτημα, στην περιοχή Πεταλούμα, γνωστή στους χρυσοθήρες και τυχοδιώκτες του περασμένου αιώνα. Εκεί ένας πατέρας μεγαλώνει μια παράξενη οικογένεια: δύο κορίτσια που δεν είναι αδελφές και έναν γιο που είναι παράνομα υιοθετημένος και εκτελεί χρέη παραγιού. Το ένα κορίτσι, η Κλερ, προέκυψε όταν πέθανε η μάνα της πάνω στη γέννα και στο ίδιο νοσοκομείο που χανόταν και η μητέρα της Άννας. Ο πατέρας της Άννας, διπλά συγκινημένος, αποφάσισε να δώσει στην κόρη του μια «δίδυμη» αδελφή. Αργότερα ο ίδιος πατέρας ανακαλύπτει σε ένα γειτονικό κτήμα ένα δολοφονημένο ζευγάρι. Ο μικρός γιος τους, ο Κουπ, κρυβόταν προσεκτικά και ακολούθησε πιστά τον καινούργιο του προστάτη. Τα τρία παιδιά μεγαλώνουν μαζί μέσα στην ειδυλλιακή αλλά ενίοτε άγρια φύση, ο Κουπ βουτάει στον ποταμό Ράσιαν για να ανακαλύψει το τελευταία ψήγματα χρυσού ενώ τα κορίτσια τον θαυμάζουν ως αρσενικό πρότυπο, φίλο και αδελφό. Είναι δεμένες μεταξύ τους, μερικές φορές ο Κουπ τις μπερδεύει αλλά εκείνες δεν ανησυχούν.

Ο χαρά τους όμως δεν θα κρατήσει για πολύ. Ο Κουπ ζει στην κορυφή του λόφου, στην καλύβα του παππού, και εκεί θα αρχίσει να συναντιέται ερωτικά με την Άννα. Δυστυχώς γι’ αυτούς τους βλέπει ο πατέρας και ακολουθούν άγριες σκηνές ξυλοδαρμού μέχρις αναισθησίας που θα αναγκάσουν το ζευγάρι να φύγει για πάντα από το αγρόκτημα σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Η εκδίωξη από τον νεανικό τους παράδεισο τους είναι η αφορμή για μια σειρά περιπέτειες όπου κάποιοι από τους τρεις θα ξανασυναντηθούν και κάποιοι καθόλου. Το μυθιστόρημα ακολουθεί τις ζωές τους αποσπασματικά και με χρονικά άλματα. Η Κλερ θα δουλέψει σε δικηγορικό γραφείο στο Σαν Φρανσίσκο, η σπουδαγμένη Άννα θα βρεθεί στην Γαλλία, διεξάγοντας έρευνες για έναν Ισπανο-γάλλο (φανταστικό) συγγραφέα, τον Λισιέν Σεγκουρά. Είναι πια τριάντα τεσσάρων χρονών αλλά ζει με τις μνήμες της εφηβείας της. «Πάντοτε πίστευε ότι οι τρεις τους σχημάτιζαν ένα ιαπωνικό παραβάν με τρία μέρη, καθένας τους μια αυτάρκης, μα με διαφορετικές ιδιότητες ή αποχρώσεις συγκριτικά με τους άλλους». Κι έτσι οι ζωές τους παρέμεναν συνδεδεμένες όπου κι αν βρίσκονταν, κι ας μην το ομολογούσαν. Ακόμη κι όταν θα βρεθεί η Κλερ με τον Κουπ στη Νεβάδα, ακόμη και τότε εκείνος θα νομίσει ότι είναι η Άννα. Η Κλερ θα τον βρει χτυπημένο, με αμνησία. Η τυχοδιωκτική του ζωή ως χαρτοπαίκτης σε μεγάλα παιγνίδια τον έμπλεξε άσχημα με συμμορίες, εκβιαστές και άλλους μισάνθρωπους.

Η ιστορία του μυθιστορήματος διασπάται σε δύο ενότητες: στην πρώτη περιγράφεται η ζωή και η περιπλάνηση των τριών πρωταγωνιστών και στη δεύτερη η φυγή και εγκατάσταση της Άννας στην Ευρώπη. Στην Γαλλία, όπου ερευνά για τον Σεγκουρά, συνδέεται με τον Ραφαέλ, έναν τσιγγάνο κιθαρίστα που είχε γνωρίσει μικρός τον συγγραφέα. Ο Σεγκουρά είχε εμπνευστεί από την ζωή των γονιών του Ραφαέλ, ενός νομαδικού ζευγαριού, και έγραψε μια σειρά δημοφιλών βιβλίων. Τώρα και η Άννα εμπνέεται από τον Ραφαέλ και αναπλάθει την ζωή του συγγραφέα με έναν τρόπο που αντικατοπτρίζει και τη δική της πρότερη ζωή. Ο Σεγκουρά είχε προτείνει στον Ραφαέλ «μια φρικτή πρόταση μυστικότητας-για έναν ολόκληρο τρόπο ζωής αφιερωμένο στην απομόνωση». Αυτήν την απομόνωση, ως στάση ζωής, υιοθετούν σχεδόν όλοι οι πληγωμένοι και περιφερόμενοι ήρωες, προσπαθώντας όμως να διασώσουν σχέσεις και μνήμες, επικοινωνώντας σαν τους διδύμους.

Η ροή του μυθιστορήματος είναι επίσης διακεκομμένη. Κεφάλαια μεμονωμένα, καθόλου γραμμική αφήγηση-χαρακτηριστικό του Όνταατζε και από τα προηγούμενα μυθιστορήματά του-, κενά δεκαετιών στην εξέλιξη της υπόθεσης. Και ενώ αυτό δεν ενοχλεί στο πρώτο μέρος στο δεύτερο σκέλος της ιστορίας, με την Άννα στην Γαλλία, αισθάνεσαι ότι ο συγγραφέας εγκαταλείπει τους ήρωές του. Όμως και αυτό γίνεται συνειδητά: «το ένα δίδυμο έμβρυο δύναται να απορροφήσει άθελά του το άλλο και να διατηρήσει στο σώμα του μερικά αμυδρά υπολείμματα…» έτσι ήταν και η φύση των αδελφών. Μόνον που η Άννα αναρωτιόταν: «Η νεκρή ποια είναι;»

Λίγο παρακάτω ο συγγραφέας επικαλείται μια σκέψη του Λούσιαν Φρόιντ: «Όλα είναι ένα κολάζ ως και η γενετική. Μέσα μας κρυμμένη υπάρχει η παρουσία των άλλων, ακόμα και εκείνων που γνωρίσαμε φευγαλέα. Τους κουβαλάμε μια ζωή, όπου κι αν πάμε». Έτσι κι ο αναγνώστης κουβαλάει τους ήρωές του μέχρι το τέλος προσπαθώντας να αναγνώσει αυτό το κολάζ. Μέσα από τις υπαινικτικές ποιητικές περιγραφές, την κυβιστική πλοκή, έναν σχολιασμό με υπαρξιακό υπόβαθρο, διαγράφεται μια ιστορία σε διαφορετικές ηπείρους και εποχές που αντιστέκεται ωστόσο την ολοκλήρωσή της.

Ο Μάϊκλ Όντατζε γεννήθηκε στην Σρι Λάνκα το 1943, ήρθε στην Αγγλία το 1954 και το 1962 έφυγε στον Καναδά. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο όπου διδάσκει μέχρι σήμερα. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει την αυτοβιογραφία του, πολλές ποιητικές συλλογές και πειραματικά κείμενα. Το 1992 με το μυθιστόρημα «Άγγλος ασθενής» (εκδ. Καστανιώτης) κέρδισε το βραβείο Booker και είδε την μεταφορά του στην μεγάλη οθόνη από τον Άντονι Μινγκέλα να γίνεται μια τεράστια εμπορική επιτυχία με πολλά βραβεία Όσκαρ. Ακολούθησε το 2000 «Το φάντασμα της Ανίλ» (εκδ. Καστανιώτης) και επτά χρόνια μετά το Divisadero, τίτλος-κλειδί που παραπέμπει σε έναν δρόμο διαχωριστικό στο Σαν Φρανσίσκο όπου διαμένει η ηρωίδα του μυθιστορήματος Άννα αλλά και στην ισπανική ρίζα του ρήματος που σημαίνει «βλέπω από απόσταση». Αυτοί οι διαχωριστικοί όροι μπορούν να εφαρμοσθούν και στο μυθιστόρημα που για τους ίδιους λόγους που γοητεύει πιθανώς και να απογοητεύει. Εξαρτάται από ποια διαχωριστική γραμμή ή πόσο από πόσο μακριά θα το δει κανείς.

Θεόδωρος Γρηγοριάδης

ΝΕΑ, βιβλιοδρόμιο, Σάββατο 2 Ιανουαρίου 2010