Δημόσιες Βιβλιοθήκες

Η στρατηγική του Γιάννη Τροχόπουλου

Της Μικέλας Χαρτουλάρη

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 18 Σεπτεμβρίου 2010, NEA,βιβλιοδρόμιο

«Παρά τα μύρια όσα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, δεν έχω τον χρόνο να διαμαρτύρομαι. Αυτό που με απασχολεί είναι το δημιουργικό κομμάτι της υπόθεσης».

Κάπως έτσι ο 50χρονος Γιάννης Τροχόπουλος πέτυχε το απίθανο: την ώρα που η Αθήνα δεν διαθέτει καμία δημόσια ούτε δημοτική βιβλιοθήκη, η «δική του» βιβλιοθήκη- η Δημόσια Βιβλιοθήκη που διευθύνει εδώ και 22 χρόνια στη Βέροια - κέντρισε την προσοχή του Ιδρύματος Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς και απέσπασε το διεθνές βραβείο Πρόσβασης στη Μάθηση που θεσμοθέτησε ο βασιλιάς της Μicrosoft για τη δημιουργική χρήση της πληροφορικής. Και μαζί, πήρε έπαθλο ένα εκατομμύριο δολάρια! Διότι ο Τροχόπουλος οραματίστηκε και κατάφερε να οργανώσει μια «έξυπνη βιβλιοθήκη», μια βιβλιοθήκη- κέντρο πολιτισμού και δημιουργικής έκφρασης, που όχι μόνο δανείζει βιβλία, καλλιεργεί την φιλαναγνωσία και διαφυλάττει την παράδοση, αλλά συμβάλλει καθοριστικά και στη διαπαιδαγώγηση μικρών και μεγάλων, Ελλήνων και μεταναστών, σε έναν κόσμο ανοιχτών οριζόντων. Παράλληλα προωθεί την ενσωμάτωση των κατοίκων της πόλης στο ψηφιακό παρόν και μέλλον (με δωρεάν πρόσβαση σε Η/Υ, μαθήματα χρήσης λογισμικού, προγράμματα τεχνολογιών αιχμής για παιδιά, κ.ο.κ.), και από εκεί, την κοινωνική συνοχή· άρα και μια καλύτερη ποιότητα ζωής όλων.

«Το μυστικό μου», εξομολογείται ο Γιάννης Τροχόπουλος, «είναι ότι κατάφερα να μη μας παίρνουν στα σοβαρά και έτσι να διατηρούμε την ελευθερία κινήσεών μας!». Αυτή είναι η στρατηγική του- το χαμηλό προφίλ- που συνοδεύεται από μια εμμονή στους πειραματισμούς και την καινοτομία. Χάρη σε αυτήν την ευελιξία ενεργοποιείται η εφευρετικότητά του, που πάντως βασίζεται στη βαθιά γνώση του τι συμβαίνει στο εξωτερικό. Διότι ο Τροχόπουλος έχει συνείδηση πως «η ραγδαία εξάπλωση του Διαδικτύου, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη δωρεάν πρόσβαση σε υλικό ψηφιακής μορφής, ωθούν τις βιβλιοθήκες στο περιθώριο», άρα ότι χρειάζονται άμεσο αναπροσανατολισμό. Και έχει επίσης συνείδηση ότι η οικονομική βοήθεια που παίρνει από το Δημόσιο θα παραμείνει μειωμένη (περίπου 30.000 ευρώ συν η μισθοδοσία του προσωπικού). Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι βρίσκεται σε διάλογο με ξένες βιβλιοθήκες (Ελσίνκι, Ααρους, κ.ά.), ούτε ότι από το 1994 η Βιβλιοθήκη της Βέροιας έχει συμμετάσχει σε 15 σχετικά ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδοτημένα εξ ολοκλήρου από την Ε.Ε. Από εκεί και πέρα ακολουθεί το άλλο του μυστικό: η επιμονή και η υπομονή του. Εφθασε λ.χ. κάποτε να περιμένει δώδεκα ώρες στον προθάλαμο ενός υπουργού για να πάρει μια υπογραφή σχετική με τις εγκαταστάσεις της βιβλιοθήκης! Γεννημένος στη Βέροια, μεγαλωμένος χωρίς πατέρα, με σπουδές Νομικών και Δημοσίου Δικαίου στις αποσκευές του, ο Τροχόπουλος ανακάλυψε την κλίση του όταν βρήκε δουλειά- κερδίζοντας σε πανελλήνιο διαγωνισμό- ως διευθυντής στη Βιβλιοθήκη της γενέτειράς του. Και πριν αναλάβει, έφυγε υπότροφος στην Αγγλία όπου σπούδασε Βιβλιοθηκονομία και ειδικεύθηκε- πολύ νωρίςστη διαδραστική χρήση των υπολογιστών. Γυρνώντας, προχώρησε αθόρυβα στον ανασχεδιασμό της Βιβλιοθήκης, και από το 1999, στην ανάπτυξή της. Και πήρε το... Νόμπελ των βιβλιοθηκών!

Σήμερα, στην επαρχιακή Βέροια των 55.000 κατοίκων, με 17% ανεργία, οι 24.230 είναι ενεργά μέλη της Δημόσιας Βιβλιοθήκης, 450 την επισκέπτονται κατά μέσο όρο καθημερινά (Δευτέρες και Τετάρτες λειτουργεί ώς τις 8 το βράδυ), 1.100 τα Σάββατα, και ολόκληρος ο Νομός Ημαθίας απολαμβάνει τις υπηρεσίες της μέσα από τις κινητές μονάδες της με τα βιβλία και τους φορητούς υπολογιστές. Κι αυτό, σε μια χώρα που είναι πεισμένη ότι η χρήση βιβλιοθηκών είναι έξω από την ιδιοσυγκρασία της! Η πικρή αλήθεια είναι ότι από τις 42 δημόσιες βιβλιοθήκες συν την Εθνική, που υπάγονται στο υπουργείο Παιδείας, και από τις 300 περίπου δημοτικές, οι οποίες υπάγονται στο υπουργείο Εσωτερικών και στους διάφορους δήμους, οι ενεργές βιβλιοθήκες δεν ξεπερνούν τις δέκα. Μήπως όμως δεν φταίνε γι΄ αυτό οι πολίτες, αλλά οι ίδιες οι βιβλιοθήκες που δεν αφουγκράζονται τις ανάγκες της κοινωνίας καθώς και η Πολιτεία που τις απαξιώνει ή δεν τους παρέχει την απαραίτητη ευελιξία και στήριξη; Μήπως πέρα από τις μίζερες εγκαταστάσεις και τις ανεπαρκείς επιχορηγήσεις, φταίει πάνω απ΄ όλα η εσωστρέφεια και η έλλειψη οράματος που αφήνει τις όποιες φιλότιμες προσπάθειες και τα όποια σπουδαία αρχεία ή συλλογές, να μαραθούν; Κάτι τέτοιο αποδεικνύει σήμερα η αντιπρόταση της Βέροιας, αλλά και οι προτάσεις της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σερρών όπου γίνονται εξαιρετικά λογοτεχνικά σεμινάρια οργανωμένα από τον συγγραφέα- εκπαιδευτικό Θεόδωρο Γρηγοριάδη, ή εκείνες των Δημοσίων Βιβλιοθηκών του Κιλκίς, της Λιβαδειάς, της Ναυπάκτου ή του Ναυπλίου. «Είναι χαρακτηριστικό» μού έλεγε ο Γιάννης Τροχόπουλος, «ότι ενώ τα οικονομικά μας δεν μας επιτρέπουν δυο χρόνια τώρα να ανανεώσουμε τον κατάλογό μας (80.000 τίτλοι) αγοράζοντας βιβλία, η κίνησή μας έχει αυξηθεί. Διότι έχουμε αναπτύξει στενή σχέση με την τοπική κοινωνία».

Με τα χρήματα του αμερικανικού βραβείου σχεδιάζει λοιπόν να οργανώσει στο νέο κτίριο της Βιβλιοθήκης Βέροιας, εργαστηριακούς χώρους (media lab, capsule room κ.ά.) όπου θα μπορεί κανείς να χρησιμοποιεί την πιο προηγμένη τεχνολογία για να παράγει πρωτότυπα πολιτιστικά έργα (CD, DVD, πειραματικές παραστάσεις κ.ο.κ.). Μακάρι να τα καταφέρει τόσο καλά και στο υπουργείο Παιδείας ως αντιπρόεδρος του νεοσύστατου Γενικού Συμβουλίου Βιβλιοθηκών, Αρχείων και Εκπαιδευτικής Ραδιοτηλεόρασης...

«Το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η πλειονότητα των πολιτισμικών οργανισμών στην Ελλάδα είναι η έλλειψη περιέργειας και η έλλειψη πειραματισμού, που μαζί με τη μόνιμη εσωστρέφειά τους και τη μικρότητα πολλών στελεχών τους, παίζουν καταλυτικό ρόλο στην απομόνωσή τους», υποστηρίζει ο Γιάννης Τροχόπουλος. «Ετσι πολλοί απ΄ αυτούς επιβιώνουν μεν, αλλά δεν μπορούν να αφυπνίσουν ούτε τους πολίτες ούτε την κρατική μηχανή- κάτι που είναι ζητούμενο». Το δικό του στοίχημα είναι να απομακρύνει τα εμπόδια στις ιδέες και στη δημιουργικότητα, να απομακρύνει την κοινωνική και περιβαλλοντική υποβάθμιση και την έλλειψη ανεκτικότητας, δίνοντας μεταξύ άλλων φωνή σε αυτούς που δεν έχουν- πόσω μάλλον που εκεί στα σκαλιά της βιβλιοθήκης χάθηκε ο μικρός Αλεξ... Κατά τη γνώμη του τα ευέλικτα προγράμματα τοπικής κλίμακας και μικρού μεγέθους, όπως η Βέροια, «μπορούν να γίνουν πηγή δραστικών αλλαγών σε εθνικό επίπεδο» και να λειτουργήσουν ως «σανίδα σωτηρίας για την ανάκαμψη της χώρας».

Μήπως έχει δίκιο;