Η συνέντευξη με την Αθηνά Ρώσσογλου στον ιστότοπο Greek News Agenda στα ελληνικά.
1. Πείτε μας ορισμένα πράγματα για την νέα συλλογή διηγήσεων “Η νοσταλγία της απώλειας” που αναμένεται την άνοιξη του 22.
Πρόκειται για μια συλλογή τριάντα ενός διηγήσεων. Προτίμησα αυτή την λέξη στο εξώφυλλο του βιβλίου, αντί “διηγήματα”, γιατί χαρακτηρίζουν καλύτερα την αφηγηματική φωνή. Οι περισσότερες μοιάζουν να βγαίνουν μέσα από προσωπικές εξομολογήσεις και εξιστορήσεις χωρίς να λείπει και οι τριτοπρόσωπες. Είναι μια πλατειά σύνθεση που αγγίζει τον όγκο ενός μυθιστορήματος, χωρισμένη σε τρεις κύκλους και επίλογο. Κάθε κύκλος περιλαμβάνει μια ενότητα που την συγκροτεί ο τόπος (Βόρεια Ελλάδα, Θράκη, Βιβλιοθήκη Σερρών, Αθήνα) και κάποιοι χαρακτήρες που επανεμφανίζονται σε διαφορετικές ιστορίες ενώ κάθε κύκλος διηγήσεων οδηγεί στον επόμενο. Έρωτας, απώλεια, μνήμη, πένθος, γέλιο, σαρκασμός, περιπέτεια, αυτοσυνειδησία, είναι τα θέματα που συναντάμε στους δεκάδες μικρούς και απλούς ανθρώπους των ιστοριών. Αλλά υπάρχει και ένα άλλο στοιχείο αυτή τη φορά πιο έντονο από τα προηγούμενα βιβλία μου: το βιβλιοφιλικό, ειδικά στον δεύτερο κύκλο που διαδραματίζεται σε μία δημόσια βιβλιοθήκη.
2. Μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα μέσα σε μια περίοδο τριάντα χρόνων. Τι σας έφερε στο γράψιμο και τι είναι αυτό που σας κάνει να συνεχίζεται;
Υπάρχουν δύο διαφορετικές όψεις της συγγραφικής μου πορείας. Η μία είναι η φανερωμένη, αυτή που υπογράφω στα βιβλία που εκδίδονται μετά το 1990 και στα διηγήματα που άρχισαν να δημοσιεύω σε λογοτεχνικά περιοδικά από τη δεκαετία του '80. Ωστόσο υπάρχει και ένα κρυμμένο, ακατάταχτο υλικό, που ξεκινάει πολύ πριν και συνεχίζονται παράλληλα μέχρι σήμερα: Ημερολόγια, σημειώσεις, σχέδια αφηγήσεων.
Αυτή η ώθηση για γραφή ξεκίνησε στα δέκα πέντε μου και οφείλεται στο διάβασμα της λογοτεχνίας. Διάβαζα με μανία έφηβος, τα πάντα, κυρίως κλασική λογοτεχνία. Τώρα, αν υπάρχει και κάποιο γονίδιο που να επέτεινε αυτή την τάση, δεν μπορώ να το πω. Όμως η γραφή για μένα ήταν εξ αρχής κάτι φυσικό. Οι σπουδές μου στην Αγγλική Φιλολογία και τα υπόλοιπα διαβάσματα επέκτειναν το πεδίο αυτό και σταδιακά με οδήγησαν να φτιάξω μια συγγραφική περσόνα, αυτήν με την οποία συνεχίζω να εκδίδω χωρίς να παραμελώ και τον γραφιά των άλλων γραπτών, των πιο προσωπικών. Άλλωστε πολύ υλικό από εκείνα τα κείμενα χρησιμοποιείται και στις τωρινές μου ιστορίες.
3. “Με απασχολούν οι άνθρωποι με τις ιδιαιτερότητές τους, τις εμμονές, τις αγάπες τους. Με ενδιαφέρει ο άλλος, ο ξένος, ο διαφορετικός, ο κρυφός μας εαυτός”. Έχετε πει σε κάποια συνέντευξη. Αυτό το ενδιαφέρον σας στην ανθρώπινη φύση είναι ένα θέμα που επανέρχεται συνεχώς, μια “λογοτεχνική εμμονή” στη γραφή σας;
Οι άνθρωποι είναι κυρίως το υλικό μου, οι ιστορίες τους, όσοι είναι κοντά μου, απλοί και περίεργοι, ιδιαίτεροι και περιθωριακοί. Όλοι οι άνθρωποι έχουν ενδιαφέρον, πάντα έχουν κάτι να πουν, όταν τους αφουγκραστείς. Οι ιστορίες που γράφω πρέπει ωστόσο να μ΄ αφορούν, δεν τις αντλώ από τις ειδήσεις και τον μακρινό περίγυρο. Πιστεύω ότι έχω δώσει φωνή σε δεκάδες χαρακτήρες, όλα αυτά τα χρόνια, στις τόσες ιστορίες μου. Gay και παρενδυτικοί χαρακτήρες ειδικά στο “Παρτάλι” ή πρόσφυγες και αλλοδαποί στο“Ο παλαιστής και ο δερβίσης” αλλά και σε πολλές γυναίκες-ίσως υπερτερούν και των αντρικών μου ηρώων.
4. Έχετε επίσης πει σε μια συνέντευξη ότι η πατρίδα σας είναι κυρίως η γλώσσα, η παιδεία, η λογοτεχνία και η τέχνη. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του χρόνου και του τόπου που καθορίζουν τη δουλειά σας; Τι ρόλο παίζει η γλώσσα από την άποψη αυτή;
Όπως έλεγα πιο πριν, το ανθρώπινο υλικό βρίσκεται κάπου εκεί έξω αλλά τα γλωσσικά εργαλεία είναι μέσα μου. Είναι η γλώσσα που έρχεται και δίνει τη φωνή, είναι ο τρόπος που διαμορφώνει κάθε ιστορία και κάθε χαρακτήρας. Οι λέξεις, οι μοναδικές, οι φράσεις, ο ρυθμός. Η γλώσσα έχει τα μυστικά της και είναι τόσο όμορφο και προκλητικό να την ψάχνει και να τη διευρύνεις. Αντίθετα, όμως με τον ποιητή, δεν ξεκινάω από λέξεις και ιδέες, τις ανακαλύπτω στο χτίσιμο της μυθοπλασίας. Ευτυχώς είναι πλούσια γλώσσα η ελληνική, την μίλησα, την έψαξα και την διάβασα σε πολλά κείμενα διαφορετικών εποχών.
5. Σε κάποια από τα πιο πρόσφατα βιβλία σας υπάρχουν αναφορές στις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες των τελευταίων είκοσι χρόνων. Πώς η πρόσφατη κοινωνικο-οικονομική κρίση όπως και η πανδημία αποτυπώθηκε στα βιβλία σας;
Τα μυθιστόρημά μου αντιπροσωπεύουν το καθένα μια δεκαετία της ζωής μου. Ειδικά η τελευταία εικοσαετία περιέγραψε ό,τι προηγήθηκε στη “Ζωή μεθόρια” και στην “Καινούργια πόλη” και που οδήγησε κοινωνικά και οικονομικά στην κρίση. “Το μυστικό της Έλλης” διαδραματίζεται στις αρχές της οικονομικής κρίσης και χαρακτηρίστηκε αντιπροσωπευτικό της εποχής.
Από τις επιλογές όμως των χαρακτήρων προκύπτει η υπεράσπιση των αδυνάτων και των μειονοτήτων και ειδικά των προσφύγων. Η πανδημία δεν αποτυπώθηκε ακόμη στα κείμενά μου, είναι σχετικά νωρίς, ωστόσο η καινούργια μου συλλογή “Η νοσταλγία της απώλειας” γράφτηκε κάτω από την επήρρεια της πανδημίας-πιστεύω ότι θα φανεί στις θεματικές αλλαγές που έχω ήδη κάνει. Και ένα μόνον, το τελευταίο διήγημα, μιλάει για τις μέρες της πανδημίας κι αυτό μέσα σε ένα κλίμα sci-fi.
6. Υπάρχει διεθνώς μια αυξανόμενηντάση που αποκαλείται αυτομυθοπλασία, που συνδυάζει τα αυτοβιογραφικά στοιχεία με μια δόση μυθοπλασίας. Πώς εξηγείται αυτή η τάση;
Ήταν επόμενο, ύστερα από τις μεγάλες μυθιστορηματικές συνθέσεις των κλασικών ρεαλιστών, στο τέλος του 19ου αιώνα, ο μοντερνισμός να επιφέρει μια διαφορετική προσέγγιση στην αφηγηματικότητα. Στα μέσα του 20ου αιώνα έχουμε πολλά πρωτοπρόσωπα κείμενα που συνδυάζουν την μυθοπλασία και την αυτοβιογραφία. Ειδικά στη Γαλλία υπήρξαν πολλά αλλά και εμείς δεν αργήσαμε σταδιακά να τα εντάξουμε στη γραμματολογία μας. Τι άλλο είναι ένα κείμενο σε πρώτο πρόσωπο; Μια ανάγκη να γίνει πιο πιστευτό, να γίνει μια μαρτυρία. Ας δούμε τα πεζά της Μέλπως Αξιώτη, του Γιώργου Ιωάννου, της Μαργαρίτας Καραπάνου, και τόσων άλλων. Στην εποχή μας, όπου όλη μας η ζωή είναι μια καθημερινή ανάρτηση στα μέσα δικτύωσης, η αυτομυθαπλασία γίνεται πιο αποδεκτή. Χρειαζόμαστε τις προσωπικές καταθέσεις, τις μικρές ιδιωτικές αφηγήσεις και αυτό σου το δίνει η αυτομυθοπλασία, μια αίσθηση εγγύτητας και συμμετοχής ακόμη και στην ενοχή και στα μυστικά του συγγραφέα.
7. Συμφωνείτε με εκείνους που λένε ότι οι Έλληνες συγγραφείς προτιμούν τη μικρή φόρμα και ότι οι συλλογές διηγημάτων έχουν ξεπεράσει τα μυθιστορήματα και τις εκτενείς αφηγήσεις;
Πράγματι υπάρχει μια σταθερή παράδοση στο διήγημα που ξεκινάει από τις απαρχές της ελληνικής πεζογραφίας. Μπορεί να οφείλεται και στην ιδιοσυγκρασία του Έλληνα, στο κλίμα και στον τόπο, στις συνήθειες μας. Οι μεγάλες ογκώδεις αφηγήσεις δεν είχαν βρει χώρο στην Ελλάδα. Ας μην ξεχνάμε τα δημοτικά τραγούδια, τα πεζοτράγουδα, πόσο κοντά στην σύντομη μορφή της αφήγησης ήταν, πόσο γλαφυρά αφηγούνταν μια ιστορία. Οι περισσότεροι Έλληνες συγγραφείς ξεκινάνε δημοσιεύοντας διηγήματα σε περιοδικά. Ωστόσο εμπορικά το διήγημα, οφείλουμε να παραδεχθούμε, δεν είναι δημοφιλές. Σπανίως μια συλλογή διηγημάτων εξαντλεί την πρώτη της έκδοση. Όμως άλλο η λογοτεχνία και άλλο η αγορά.
8. Πώς συνομιλούν οι Έλληνες συγγραφείς με τη διεθνή λογοτεχνία; Πού συναντιέται το παγκόσμιο με το εθνικό;
Η ελληνική λογοτεχνία ανέκαθεν “διάβαζε” την ξένη και ενημερωνόταν. 'Εχουμε πλήθος μεταφράσεων από κάθε χώρα, από αυτή την άποψη βρισκόμαστε σε πολύ ψηλό επίπεδο. Οι επιρροές είναι εμφανείς ειδικά στο αστυνομικό και το φανταστικό αφήγημα. Η αυτομυθοπλασία επίσης άρχισε να διεισδύει και στην δική μας πεζογραφία, αλλά και η μετανάστευση και το προσφυγικό ως παγκόσμιο πρόβλημα έδωσαν αρκετό υλικό στους Έλληνες συγγραφείς. Από την άλλη, δυστυχώς, λόγω της έλλειψης μεταφράσεων της ελληνικής λογοτεχνίας, η δική μας σύγχρονη λογοτεχνία ελάχιστα επιδρά στην σύγχρονη ξένη λογοτεχνία. Οι οποιεσδήποτες επιρροές των ξένων οδηγούν στην αρχαία ελληνική γραμματολογία. Πάντως οι ξένοι συγγραφείς, αντί να διαβάζουν ελληνική λογοτεχνία, προτιμούν να εμπνέονται απευθείας από τον τόπο μας και ειδικά τα νησιά μας: “islomania”, όπως την χαρακτήρισε ο Λώρενς Ντάρελ!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου