Συνέντευξη στη Γιούλη Τσακάλου
Θεόδωρος Γρηγοριάδης στον Ε.Τ.: «Μια κοινωνία χωρίς διάλογο είναι χωρίς ελπίδα»
|Το νέο βιβλίο του Θεόδωρου Γρηγοριάδη «Η νοσταλγία της απώλειας» από τις εκδόσεις «Πατάκη» είναι 31 διηγήσεις με κοινά τους στοιχεία τη μνήμη, τον πόνο, την απώλεια, τις εμμονές του έρωτα, τα ανθρώπινα παθήματα. Καταστάσεις που καθόρισαν τη δική του ζωή, αλλά και όλων όσων γνώρισε. Αφηγητής και δημιουργός ταυτίζονται και οι εμπειρίες της ζωής τους προσφέρονται στον αναγνώστη χωρίς το όποιο προσωπείο της κατασκευασμένης μυθοπλασίας.
Ο Χέμινγουεϊ έλεγε ότι αυτό που χρειαζόταν για να ξεκινήσει να γράφει ήταν η πρώτη πρόταση, μετά είχε στο μυαλό του όλη την ιστορία. Είναι και για εσάς τόσο σημαντική η αφετηρία;
Βεβαίως, είναι σημαντικό το πώς ξεκινάς, η πρώτη παράγραφος είναι πολύ καθοριστική για τον συγγραφέα, αλλά και για τον αναγνώστη. Προσωπικά, δεν έχω ποτέ ολόκληρη την ιστορία στο μυαλό μου. Την προχωράω όσο γράφω και αυτό αποτελεί μέρος της προσωπικής μου εμπλοκής με το γράψιμο. Συνήθως, επιβάλλεται από μόνη της η πρώτη φράση, αυτό είναι το μαγικό όταν γράφεις, αναβλύζουν ιδέες και προτάσεις που δεν τις είχε καν φανταστεί. Ομως, ακόμη πιο σημαντικό είναι να έχεις ήδη συλλάβει την ατμόσφαιρα και το πλαίσιο στο οποίο θέλεις να κινηθείς. Αυτά είναι που θα επιβάλλουν το ύφος και τον τόνο του κειμένου.
Το νέο σας βιβλίο είναι διηγήσεις σε πρώτο πρόσωπο που χαρτογραφούν εμπειρίες με κοινό στοιχείο τον πόνο για την απώλεια, με την έννοια της οποίας καλούμαστε να συμφιλιωθούμε. Αυτός περίπου είναι ο σκοπός του βιβλίου;
Είναι το πιο προσωπικό μου βιβλίο μέχρι σήμερα, το πιο εξομολογητικό. Τριάντα μία διηγήσεις στις οποίες προσπάθησα να μιλήσω για πρόσωπα και καταστάσεις που καθόρισαν τη δική μου ζωή, αλλά και όλων όσων γνώρισα. Οσο μεγαλώνεις αυξάνονται οι απώλειες. Αυτό καθόρισε και τη θεματική μου αλλά με έναν τρόπο «νοσταλγικό» και επουλωτικό -θα έλεγα- για τη μνήμη. Σαν να ήθελα να αποκαλύψω ανομολόγητα πράγματα που κρύβονταν μέσα μου ή τα είχα εντοπίσει στον κοινωνικό μου περίγυρο.
Πορευόμαστε εν μέσω φόβων, ανατάσεων, ευφορίας, μελαγχολίας, σιωπών, αλλιώς δεν γίνεται;
Μα αυτό είναι η ζωή μας. Ποιος μπορεί να πει ότι το διάγραμμα της ανθρώπινης πορείας του είναι πάντα ανοδικό και αποθεωτικό; Η απώλεια εγγράφεται από την πρώτη στιγμή στη ζωή μας, όταν χάνουμε ανθρώπους και πράγματα. Ολη αυτή η εφήμερη δόξα και η αναζήτηση μιας τεχνητής ευτυχίας στην πραγματικότητα καταβάλλουν τον άνθρωπο. Αν αποδεχθούμε τον φόβο, την ήττα, την απουσία, τότε θα αναπηδήσουν οι άλλες παράπλευρες δυνατότητες που υπάρχουν μέσα μας.
Πόσο αποκαλυπτόμαστε μέσα από τα λόγια και τις ιστορίες µας; Και πότε η ανάκληση μιας ιστορίας γίνεται εκμυστήρευση;
Ο βιωματικός συγγραφέας, όπως είμαι κι εγώ, πάντα παίρνει το ρίσκο να μιλήσει μέσα από τα προσωπικά του, εκθέτοντας τον εαυτό του και με κάθε κόστος. Αν αυτό γίνει σωστά, δεν υπάρχει «έκθεση», υπάρχουν η γραφή και η λογοτεχνική αναδημιουργία.
Ποιος ή τι είναι ο δικός σας φόβος για την απώλεια;
Ο μόνος φόβος μου είναι η απώλεια της γραφής, της δυνατότητας να εκφράζομαι. Η τέχνη δίνει πάντα ελπίδα. Ο επόμενος φόβος μου είναι η έλλειψη επικοινωνίας σε μια κοινωνία που οχυρώνεται σε πολλά στεγανά χωρίς να αφήνει κάποιο ανοιχτό φεγγίτη για να βλέπει απέξω τον άλλον, τον διαφορετικό. Μια κοινωνία χωρίς διάλογο είναι χωρίς ελπίδα.
Τελικά, ως συγγραφέας αναζητάτε την αλήθεια σχετικά με αυτό που λέμε νόημα της ζωής; Ή κατασκευάζετε ένα ζωτικό ψέμα με σκοπό να νοηματοδοτήσει την ύπαρξή σας;
Το νόημα της ζωής δεν το κατέχει κανένας. Απλώς ένα μέρος της προσωπικής μας αλήθειας κατασκευάζεται είτε από εμάς είτε από την κοινωνία μέσα στην οποία βρεθήκαμε. Η τέχνη πάλι δίνει μια διαφορετική υπόσταση στην ύπαρξή μας, την αναβαθμίζει και την καθιστά πιο ελπιδοφόρα και πιο επικοινωνιακή.
Πώς σχετίζεστε με συμβιβασμούς; Με άρνηση; Τους ξεγελάτε;
Δεν χρειάστηκε να κάνω πολλούς συμβιβασμούς στη ζωή μου, γιατί αυτό που πάντα διεκδικούσα ήταν να είμαι ο εαυτός μου, να μην τον προδώσω. Ηταν ο συγγραφέας, ο παραμυθάς που κρυβόταν μέσα μου, ο αφηγητής που επιζητούσε να εκφραστεί. Από την άποψη αυτή αισθάνομαι πολύ τυχερός που η συγγραφική μου πορεία χαράχτηκε με γνώμονα τις δικές μου προσδοκίες, αλλά βρήκε αρκετούς ανθρώπους να συνομιλήσει.
Πώς καταφέρνετε να προσφέρετε στον αναγνώστη μια ποικιλία θέσεων όρασης γεγονότων και ανθρώπων, ενώ παράλληλα καταγράφετε μια ιδεολογική πορεία ζωής;
Εζησα σε πολλούς διαφορετικούς τόπους και με διαφορετικές ιδιότητες (αγρότης, ναύτης, καθηγητής, συγγραφέας). Από τα δεκαοκτώ μου μετακινιόμουν συνεχώς, συνάντησα πολλούς ανθρώπους από κάθε κοινωνικό στρώμα. Κάθε δεκαετία ήταν μια άλλη εποχή και μια διαφορετική γενιά. Αυτά όλα για έναν πεζογράφο είναι ευεργετικά και μετατρέπονται σε έμπνευση. Γράφω βλέποντας την κοινωνία και τους ανθρώπους γύρω μου. Τίποτε δεν είναι αλληγορικό ή συμβολικό στα βιβλία μου. Υπάρχει πολύ πλούσιο υλικό έξω στον κόσμο, αρκεί να τον προσέχεις και να τον αγαπάς.
Ο Κίνγκσλεϊ Εϊμις είχε πει κάποτε ότι ως συγγραφέας θεωρούσε τα βραβεία απολύτως περιττά, μέχρι τη στιγμή που κέρδισε το βραβείο Μπούκερ! Τι σημαίνει ένα βραβείο για έναν συγγραφέα; Ποια η σχέση σας με τη ματαιοδοξία;
Μια χαρά τα είπε ο Κίνγκσλεϊ Εϊμις, που τον διάβασα στο πανεπιστήμιο και αργότερα διάβαζα και τον γιο του, Μάρτιν! Αλλωστε, εκφράζεται με το περίφημο, φλεγματικό, βρετανικό χιούμορ. Κοιτάξτε, από μαθητής έπαιρνα επαίνους και βραβεία, στο πανεπιστήμιο, στις εισαγωγικές, πήρα μια υποτροφία. Τα χαιρόμουν αυτά ως μια φυσική ανταμοιβή για τους κόπους μου. Το ίδιο και με τα βιβλία. Αρχισαν να εκδίδονται το 1990 και έγραφα πιστεύοντας ότι στον χώρο του βιβλίου δεν ισχύουν εκείνοι οι κανόνες της εκπαίδευσης. Το 2016 πήρα το πρώτο μου βραβείο, το Κρατικό, για το μυθιστόρημα «Ζωή μεθόρια». Επίσης, το βραβείο «Νίκος Θέμελης» για το «Τραγούδι του πατέρα», που απονέμει το περιοδικό «Ο αναγνώστης», ήταν άλλο ένα ευπρόσδεκτο βραβείο. Δεν κυνήγησα τα βραβεία αυτά. Αυτό είναι πολύ ξεκάθαρο στον χώρο μου. Ετσι, τα χάρηκα πολύ. Πιστεύω στην επιβράβευση, μόνο να μη γίνεται αυτοσκοπός. Ωστόσο, επιβράβευση είναι και άλλα πολλά: Το κάλεσμα σε μια ομάδα ανάγνωσης, η επίσκεψη σε μια σχολική τάξη, η δραστηριότητα σε μια βιβλιοθήκη, η συμμετοχή σε ένα συνέδριο, μια υποτροφία στο εξωτερικό, μια συνέντευξη, η εκτίμηση από τους αναγνώστες. Αυτή η διαδραστικότητα κρατάει ζωντανή την τέχνη, επίσης τον συγγραφέα και το κοινό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου