Επαληθεύοντας μιαν αλήθεια που την γνωρίζουν ενδόμυχα όλοι οι συγγραφείς και την αποτύπωσε πρώτος ο Μαλαρμέ «Ο κόσμος είναι φτιαγμένος για να καταλήξεις σ’ ένα ωραίο βιβλίο», ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης στο «Ελσίνκι» το πιο σημαντικό, αριστουργηματικό βιβλίο του μέχρι σήμερα κατ’ εμέ, επαναδιατυπώνει αυτή την συνθήκη λογοτεχνικής ζωής «ό,τι γράφτηκε στο χαρτί ξεγράφτηκε απ’ τη ζωή, παίρνοντας μαζί του την αλήθεια» και μας λέει χαμηλότονα αλλά σε όλους τους τόνους, μια ασαφή αλήθεια ακόμα για τους πολλούς: ότι εδώ και καιρό έχουν αρχίσει ήδη και αλλάζουν τα σύνορα. Γεωπολιτικά, εθνικά, ατομικά, και ξαναγράφονται οι έννοιες οικογένεια, πατρίδα, νόμος, νομιμότητα, ιθαγένεια.
Επινοώντας την πραγματικότητα μέσα από τον Αντώνη, τον συγγραφέα του βιβλίου του ο Γρηγοριάδης και αφηγούμενος τη ζωή του Αβίρ (ακολουθούμε τη διαδρομή του από το Ιράκ, κούρδος ων με ταυτότητα ιρακινού, στην Αθήνα, στο Ελσίνκι, στο Καλάρ, στο Ελσίνκι ξανά, με αρκετά πηγαινέλα σε Φινλανδία και Κουρδιστάν, ο επίλογος γράφεται όμως στο Βίσμπυ, στη Σουηδία), σκιαγραφεί την καινούργια πραγματικότητα με μαθηματική και σχολαστική ακρίβεια: σύνορα καταλύονται, πατρίδες ακυρώνονται, ταυτότητες διαρρηγνύονται, αλλάζουν δεσμοί και θεσμοί, ανθρώπινοι και κοινωνικοί, η καινούργια ανθρωπογεωγραφία πια απαιτεί μια άλλη ανάγνωση, πιο σύνθετη για την ώρα, βαθειά ανθρώπινη, ευάλωτη κι εύθραυστη, δυσανάγνωστη σε όσους βυθίζονται και αγκυλώνονται από το πνεύμα και το γράμμα του νόμου.
Στο μυθιστόρημα, όλα αρχίζουν περίπου απ’ τη μέση, ο Αβίρ ετοιµάζεται να υποδεχθεί τον Αντώνη —τον αγαπηµένο του φίλο από την Ελλάδα, τον άνθρωπό του— στο Ελσίνκι, στον τόπο όπου έχει βρει πια καταφύγιο και έχει δηµιουργήσει οικογένεια µε τη συµπατριώτισσά του Εβίν. Μέσα από μικρά χρονολογημένα και γεωγραφικά προσδιορισμένα κεφάλαια (ο χρόνος σε διαρκή φλας μπακ) παρακολουθούμε τις δύσκολες διαδροµές του από το Ιράκ στην Ελλάδα και από εκεί στη Φινλανδία, τις περιπέτειες και τις δυσκολίες, τις αλήθειες και τα ψέµατα που έχουν καθορίσει τη ζωή και την τύχη του. Όμως ποτέ κανένας τόπος δεν αποδεικνύεται (ειδικά σε εποχές παρακμής) γη της επαγγελίας. Ειδικά όταν ο 21ος αιώνας αποδεικνύεται τόσο ρευστός και εποχή όπου αλλάζουν όλα: πατρίδες, σύνορα, ιδεολογίες, θεσμοί και δεσμοί, αξίες, ερωτικά ενδιαφέροντα, η ιστορία, η ζωή μας και η ψυχή μας η ίδια.
Στο μυθιστόρημα, κάνοντας κυριολεκτικά εργόχειρο, ο συγγραφέας γράφει λεπτοβελονιά όλες τις διακυμάνσεις εσωτερικές και εξωτερικές στη ζωή του Αβίρ (πολιτικές, κοινωνικές, οικογενειακές, ψυχολογικές) και μας παραδίδει ανάγλυφα την καινούργια συνθήκη τα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια.
Ικανές να εξουθενώσουν και να εξαφανίσουν τον ήρωα, αφού πρώτα τον γονατίσουν άπειρες φορές.
Μικρές ανάσες δροσιάς και αλήθειας οι συναντήσεις του με τον Αντώνη, ο οποίος υποχρεώνεται εκ των συνθηκών στο τέλος να είναι ως οφείλει ως συγγραφέας παρατηρητής αυτής της ζωής έστω κι αν εφάπτεται στα σημεία με την ζωή του την ίδια.
Ένα βαθύτατα πολιτικό, ανθρώπινο, υπαρξιακό και ψυχολογικό μυθιστόρημα που αγγίζει προς το τέλος του και τα μεγάλα ζητήματα της γραφής και της λογοτεχνίας.
Αποδεικνύοντας πως το μεγάλο βιβλίο της ζωής ενίοτε γίνεται και ακριβή λογοτεχνία. Ειδικά όταν διαθέτει αλήθεια, τόλμη, ειλικρίνεια, τέχνη και βαριά σκιά, επαληθεύοντας εν τέλει το μεγάλο θαύμα της λογοτεχνίας. Τη δυνατότητα να ανιχνεύει την αλήθεια όταν δεν μας την έχει κάνει ξεκάθαρη ακόμα η ζωή. Αλλά «Για την αγάπη και τα γραπτά σου δεν πρέπει να μετανιώνεις ποτέ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου