Δεύτερη γέννα

ΝΕΑ, βιβλιοδρόμιο, Σάββατο 10 Οκτωβρίου 2009

Μια γυναίκα, δύο βάρκες

Γράφει ο Μανώλης Πιμπλής

Η ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΣ, Ο ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΗ, ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΓΕΙΩΣΗ ΦΟΡΟΥΝ, ΣΤΗ «ΔΕΥΤΕΡΗ
ΓΕΝΝΑ» ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗ, ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΡΟΥΧΑ ΡΙΧΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ
ΑΝΤΡΑ ΣΕ ΡΟΛΟ ΘΛΙΒΕΡΟΥ, ΑΝΙΚΑΝΟΥ Ή ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΟΜΠΑΡΣΟΥ

Η πραγματικότητα είναι αυτή: το μυθιστόρημα σήμερα είναι γένους θηλυκού. Και αυτό εκτός από τη χρησιμοθηρική ρητορική στην οποία όλοι κατά καιρούς παγιδευόμαστε: ότι δηλαδή, αφού η πλειοψηφία των αναγνωστών είναι γυναίκες, φυσικό είναι τα μυθιστορήματα (ή και οι νουβέλες), ακόμα και των αντρών συγγραφέων, να είναι προσανατολισμένα σε αυτές, παραχωρώντας τους και τους περισσότερους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Σε ορισμένες άλλες τέχνες, οι άντρες προσπαθούν να προβάλουν αντίσταση. Στο θέατρο, λ.χ., όχι μόνο είναι λιγότεροι οι γυναικείοι ρόλοι από τους αντρικούς, αλλά συχνά οι άντρες παίζουν και γυναικείους ρόλους- όπως κατά κόρον βλέπουμε φέτος.

Όλα αυτά δύσκολα κρύβουν μια μεγάλη αλήθεια. Ότι ο ακραίος κυνισμός της εποχής μας είναι, κατά βάση, γένους αρσενικού, ανεξάρτητα από τις αιτίες που τον προκαλούν και ότι η λεγόμενη ευαισθησία- κάθε γκάμας και ποιότητας- έχει σήμερα κυρίως θηλυκή ταυτότητα. Άρα, αντί να παίρνουμε ορισμένα πράγματα ως δεδομένα και αυτονόητα και να ξεκινάμε λ.χ. από την απροβλημάτιστη παραδοχή ότι το αναγνωστικό κοινό αποτελείται κυρίως από γυναίκες, καλύτερα θα κάναμε να αναρωτιόμασταν γιατί συμβαίνει αυτό. Και να μην το αποδίδουμε μόνο στον περισσότερο χρόνο που, κάποιες από αυτές, ενδεχομένως διαθέτουν. Στην καλύτερη εκδοχή μιας τέτοιας επιχειρηματολογίας, ύστερα από είκοσι χρόνια - μετά την πτώση του Τείχους παταγώδους αποτυχίας του άντρα στον τομέα που κατ΄ εξοχήν διακρινόταν, στον τομέα δηλαδή της παραγωγής ουτοπικών ιδεολογικών σχημάτων, η γυναίκα παραμένει ο μόνος κοινωνικός εταίρος- μαζί με μια μερίδα νέων- που αναζητά, μέσω της μυθοπλασίας, μια ριζικά διαφορετική πραγματικότητα. Ξέροντας ταυτόχρονα- εκεί ήταν πάντα το δικό της πεδίο δόξης- να πατάει και στη γη.

Αυτή τη σιωπηλή και εκτός κάθε δημοσιότητας επανάσταση- τη μόνη που σήμερα ενδεχομένως συντελείται- φαίνεται να οσμίστηκε ο Γιώργος Παπανδρέου, τολμώντας ένα θηλυκού γένους Υπουργικό Συμβούλιο.

Μυθοπλαστικά, ένας από τους συγγραφείς που την έχει οσμιστεί από καιρό είναι ο Θόδωρος Γρηγοριάδης. Ο οποίος μάλιστα δεν στέκεται μόνο στο άρωμα γυναίκας, αλλά επενδύει στην εξερεύνηση κάθε θηλυκής εκδοχής και κάθε είδους μεταμφίεσης των φύλων (όπως έκανε κατ΄ εξοχήν στο Παρτάλι ), αναζητώντας ενδεχομένως τα υπόγεια ρεύματα που ωθούν την κοινωνία σε μια πιο «θηλυκή» κατεύθυνση ή αναδεικνύοντας το ζήτημα της ταυτότητας του φύλου σε ίσης σημασίας με κάθε άλλη διεκδίκηση ταυτότητας- και αυτό ανεξάρτητα από τη σεξουαλική επιλογή.
Στην ουσία πρόκειται σχεδόν για έναν μονόλογο- και παίχτηκε ως τέτοιος στο θέατρο από τη Φιλαρέτη Κομνηνού, σε σκηνοθεσία Θοδωρή Γκόνη- μιας μάνας που άλλοτε θα λέγαμε χαροκαμένης- μιας γυναίκας μόλις 48 ετών που έχει χάσει με βίαιο τρόπο την εικοσάχρονη κόρη της και ταυτόχρονα έχασε και κομμάτι από τα λογικά της. Η Καβαλιώτισσα μάνα επιστρέφει στο φοιτητικό διαμέρισμα της κόρης της στον Νέο Κόσμο, για να γιορτάσει τα γενέθλια του παιδιού της, μη παραδεχόμενη μέσα της αυτό που έχει συμβεί. Συμπεριφέρεται σαν η κόρη της να ζει ακόμα και δεν θα μπορέσει να το χωνέψει παρά μόνον όταν εμφανιστεί κάποια ένδειξη για την ταυτότητα του δολοφόνου. Στη νουβέλα πρωταγωνιστούν, άμεσα και έμμεσα, μόνο γυναίκες. Η 48χρονη μάνα, η 70χρονη γιαγιά και η δολοφονημένη 20χρονη εγγονή - για τις δύο τελευταίες μαθαίνουμε ό,τι μας λέει η ίδια η βασική πρωταγωνίστρια-, καθώς και δύο γυναίκες της διπλανής πόρτας, μάνα και κόρη επίσης, που τη βοηθούν να πενθήσει επιτέλους το αδικοχαμένο παιδί. Οι δύο μοναδικοί αντρικοί πρωταγωνιστικοί ρόλοι είναι αρνητικοί. Ο άγνωστος δολοφόνοςβιαστής, του οποίου η σκιά είναι πανταχού παρούσα είναι ο ένας και ο σύζυγος της 48χρονης ο άλλος. Ένας λιμενικός, που κατηγορεί ται ως ανίκανος πατέρας.

Ο λιμενικός είχε αποτραβηχτεί από γυναίκα και κόρη, παίρνοντας μια μετάθεση στο Καστελλόριζο. Παραμένοντας στα παραδοσιακά αντρικά πρότυπα, η μόνη εκδήλωση ευαισθησίας που επιδεικνύει είναι αμήχανη και παράταιρη, αν και - ειρωνικά- επίσης θηλυκή: φαντασιώνεται ότι έχει εκεί υψηλή αποστολή, σε ρόλο Κυράς της Ρω.
Η αμηχανία είναι ηθελημένο και συστατικό στοιχείο του βιβλίου. Η 48χρονη σκιαγραφείται σαν γυναίκα μιας γενιάς που πατάει σε δύο βάρκες- της γιαγιάς και της εγγονής- χωρίς να είναι σίγουρη για τον ρόλο και την ταυτότητά της. Με στοιχεία μοντέρνα αλλά αιχμαλωτισμένη σε παραδοσιακές αλυσίδες, αγωνίζεται να βρει σκοπό και φωνή. Το ίδιο συμβαίνει και με το ύφος του κειμένου, που γαντζώνεται σε παραδοσιακούς τρόπους την ώρα που εισάγει μοντερνιστικά στοιχεία της αγγλοσαξονικής, κυρίως, λογοτεχνίας, την οποία τόσο καλά γνωρίζει ο συγγραφέας. Είναι μια γνήσια αποτύπωση της περίπλοκης και αντιφατικής σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας.